نحوه رسیدگی و دادگاه صالح در جرایم مرتبط با مواد مخدر اطفال|راهکار

منظور از طفل بزهکار شخصی است که به سن بلوغ شرعی یا قانونی نرسیده است و مرتکب جرمی شده است که شرع یا قانون آن را منع کرده است. منظور از مواد مخدر، هر ماده ای است که استفاده مکرر آن اعتیاد، وابستگی و ضرر بیاورد و عدم استعمال به موقع آن بروز آثار محرومیت شود، مانند کوکایین، تریاک و…

انواع جرایم ارتکابی مرتبط با مواد مخدر توسط اطفال

بطور کلی جرایم مواد مخدر به دو دسته تقسیم می گردد:

جرایم اصلی : منظور از جرایم اصلی آن دسته از جرایم هستند که به طور مستقیم در ارتباط با مواد مخدر ارتکاب می یابند، مانند کشت مواد مخدر و خرید و فروش آن.

جرایم فرعی یا وابسته : جرایمی هستند که در ارتباط غیرمستقیم با مواد مخدر یا ارتباط مستقیم با استعمال مواد مخدر و یا آلات و ادوات ارتکاب جرم و یا متهمان و محکومان مواد مخدر می باشند مانند خرید و فروش آلات و ادوات استعمال مواد مخدر یا وارد کردن آن به داخل زندان.

دادگاه صالح به رسیدگی در جرایم مواد مخدر اطفال

صلاحیت عبارت است از توانایی و شایستگی قانونی و نیز تکلیف مرجع قضایی به رسیدگی به یک دعوای کیفری.  به موجب رأی وحدت رویه به شماره ۶۵۱ – ۳/۸/۷۹ شعبه اطفال صالح به رسیدگی به جرایم مربوط به مواد مخدر ارتکابی توسط افراد زیر هجده سال تمام می­باشد.

همچنین به موجب رأی وحدت رویه به شماره ۶۶۴ – ۳۰/۱۰/۸۲، دادگاه انقلاب اسلامی‌ در رسیدگی به جرایم مربوط به مواد مخدر که مستوجب مجازات اعدام است، صالح به رسیدگی می­باشد و نه دادگاه کیفری استان. به موجب رأی وحدت رویه به شماره ۶۸۷ – ۲/۳/۸۵ ، دادگاه کیفری استان در رسیدگی به جرایمی‌که دارای مجازات اعدام بوده و مرتکب کمتر از هجده سال تمام داشته باشد، صالح به رسیدگی است.

ویژگی های رسیدگی به جرایم مواد مخدر اطفال

دادگاه اطفال با حضور یک قاضی مشاور تشکیل می شود و نظر مشاور مشورتی است. مشاوران از بین متخصصان علوم تربیتی، روانشناسی، جرم شناسی، مددکاران اجتماعی، دانشگاهیان و فرهنگیان آشنا به مسائل روانشناختی و تربیتی کودکان و نوجوانان اعم از افراد شاغل و بازنشسته انتخاب می شوند.

مستند به مواد 90 الی 94 قانون مجازات اسلامی دادگاه می تواند با توجه به گزارش های رسیده از وضع طفل یا نوجوان و رفتار وی در کانون اصلاح تربیت، یکبار در رای خود تجدید نظر کند و مدت نگهداری را تا یک سوم تقلیق دهد یا نگهداری را به تسلیم طفل یا نوجوان به ولی یا سرپرست قانونی او تبدیل نماید.

تصمیم دادگاه مبنی بر تجدید نظر در صورتی انجام می گیرد که آن طفل یا نوجوان اقلاٌ یک پنجم از مدت نگهداری در کانون اصلاح و تربیت را سپری کرده باشد و رای دادگاه در این صورت قطعی است و این امر مانع استفاده فرد مجرم از شرایط آزادی مشروط و سایر تخفیفات قانونی مانند تعلیق صدور حکم و مجازات و آزادی مشروط و …. نیست.

محکومیت های کیفری اطفال و نوجوانان فاقد آثار کیفری است.

مجازات ها در جرایم مواد مخدر اطفال

جرایم مواد مخدر از نوع تعزیرات می باشد. بنابراین مجازات جرایم مواد مخدر اطفال طبق ماده 88 قانون مجازات اسلامی می باشد. به موجب ماده 88 قانون مجازات اسلامی درباره اطفال و نوجوانانی که مرتکب جرائم تعزیری می شوند و سن آنها در زمان ارتکاب، نه تا پانزده سال تمام شمسی است حسب مورد، دادگاه یکی از تصمیمات زیر را اتخاذ می کند:

الف- تسلیم به والدین یا اولیاء یا سرپرست قانونی با اخذ تعهد به تادیب و تربیت و مواظبت در حسن اخلاق طفل یا نوجوان

تبصره- هرگاه دادگاه مصلحت بداند می تواند حسب مورد از اشخاص مذکور در این بند تعهد به انجام اموری از قبیل موارد ذیل و اعلام نتیجه به دادگاه در مهلت مقرر را نیز اخذ نماید:

۱- معرفی طفل یا نوجوان به مددکار اجتماعی یا روانشناس و دیگر متخصصان و همکاری با آنان

۲- فرستادن طفل یا نوجوان به یک موسسه آموزشی و فرهنگی به منظور تحصیل یا حرفه آموزی

۳- اقدام لازم جهت درمان یا ترک اعتیاد طفل یا نوجوان تحت نظر پزشک

۴- جلوگیری از معاشرت و ارتباط مضر طفل یا نوجوان با اشخاص به تشخیص دادگاه

۵- جلوگیری از رفت و آمد طفل یا نوجوان به محلهای معین

ب- تسلیم به اشخاص حقیقی یا حقوقی دیگری که دادگاه به مصلحت طفل یا نوجوان بداند با الزام به انجام دستورهای مذکور دربند(الف) در صورت عدم صلاحیت والدین، اولیاء یا سرپرست قانونی طفل یا نوجوان و یا عدم دسترسی به آنها با رعایت مقررات ماده(١١٧٣)قانون مدنی

تبصره- تسلیم طفل به اشخاص واجد صلاحیت منوط به قبول آنان است.

پ- نصیحت به وسیله قاضی دادگاه

ت- اخطار و تذکر و یا اخذ تعهد کتبی به عدم تکرار جرم

ث- نگهداری در کانون اصلاح و تربیت از سه ماه تا یک سال در مورد جرائم تعزیری درجه یک تا پنج

تبصره ۱- تصمیمات مذکور در بندهای(ت) و(ث) فقط درباره اطفال و نوجوانان دوازده تا پانزده سال قابل اجراء است. اعمال مقررات بند(ث) در مورد اطفال و نوجوانانی که جرائم موجب تعزیر درجه یک تا پنج را مرتکب شده اند، الزامی است.

تبصره ۲ – هرگاه نابالغ مرتکب یکی از جرائم موجب حد یا قصاص گردد درصورتی که از دوازده تا پانزده سال قمری داشته باشد به یکی از اقدامات مقرر در بندهای(ت)ویا(ث) محکوم می شود و در غیراین صورت یکی از اقدامات مقرر در بندهای(الف) تا (پ) این ماده در مورد آنها اتخاذ می گردد.

تبصره ۳- در مورد تصمیمات مورد اشاره در بندهای(الف) و(ب) این ماده، دادگاه اطفال و نوجوانان می تواند با توجه به تحقیقات به عمل آمده و همچنین گزارشهای مددکاران اجتماعی از وضع طفل یا نوجوان و رفتار او، هر چند بار که مصلحت طفل یا نوجوان اقتضاء کند در تصمیم خود تجدیدنظر نماید.

لازم به ذکر است به موجب ماده 10 اصلاحیه قانون اصلاح قانون مبارزه با مواد مخدر مصوب 1376،  هرکس اطفال و نوجوانان کمتر از هجده سال تمام هجری شمسی و افراد محجور عقلی را به هر نحو به مصرف و یا به ارتکاب هر یک از جرائم موضوع این قانون وادار کند و یا دیگری را به هر طریق مجبور به مصرف مواد مخدر یا روان‌گردان نماید و یا مواد مذکور را جبراً به وی تزریق و یا از طریق دیگری وارد بدن وی نماید به یک ونیم‌برابر حداکثر مجازات قانونی همان جرم و در مورد حبس ابد به اعدام و مصادره اموال ناشی از ارتکاب این جرم محکوم می‌شود. در صورت سایر جهات ازجمله ترغیب، مرتکب به مجازات مباشر جرم محکوم می‌شود.