اگر وراث بخواهند سهم‌الارث خود را مطالبه و در آن تصرف کنند، در مرحله نخست باید انحصار وراثت کنند. به این معنا که منحصر بودن آنها در ارث بردن از فرد متوفی و سهم‌الارث هر یک از آنها در دادگاه بررسی و اثبات می شود.کارکرد گواهی انحصار وراثت نیز آن است که بدون انحصار وراثت، وضعیت ورثه و چگونگی تقسیم ترکه به طور رسمی روشن نمی‌شود.
به منظور صدور گواهی انحصار وراثت مراحل زیر باید طی شود :
1- تکمیل مدارک لازم
2- مراجعه به دفتر خدمات قضایی
3- ثبت نام در سامانه سنا
4- ثبت دادخواست با موضوع درخواست صدور گواهی انحصار وراثت
5- مراجعه به شورای حل اختلاف و پیگیری ارجاع پرونده و رفع نواقص احتمالی
6- پیگیری درج آگهی در روزنامه
7- پس از حدود سه ماه صدور گواهی انحصار وراثت
مدارک درخواست گواهی انحصار وراثت
برای اقدام به این کار مدارکی از قبیل گواهی فوت، شناسنامه متوفی و ورثه لازم است همچنین اگر متوفی قبل از فوت، متاهل بوده باشد، ارایه سند ازدواج به انضمام اظهارنامه مالیاتی و استشهادیه ضروری است؛ بر اساس استشهادیه، شهود در دفتر اسناد رسمی شهادت می‌دهند که ورثه فرد متوفی که در تاریخی مشخص فوت کرده است، چه کسانی هستند.پس از آماده شدن این مدارک و ارایه آنها توسط ورثه به شورای حل اختلاف، این شورا به صدور گواهی حصر وراثت اقدام می‌کند. این مدارک عبارتند از :
1- گواهی فوت
2- شناسنامه متوفی
3- کارت ملی متوفی
4- شناسنامه متقاضی
5- کارت ملی متقاضی
6- شناسنامه و کارت ملی بقیه ورثه
7- استشهادیه
8- سند ازدواج متوفی
9- سند طلاق متوفی
10- وصیت نامه متوفی (در صورت وجود)
11- گواهی مبنی بر میزان سهم الارث از مرجع مذهبی مربوطه اگر متوفی از اقلیت های دینی باشد.
نحوه رسیدگی به دادخواست انحصار وراثت در شورای حل اختلاف
گواهی حصر وراثت به موجب دادخواستی که به شورای حل اختلاف ارایه می‌شود و با انجام تشریفاتی که در قانون امور حسبی پیش‌بینی شده است، صادر می‌شود.
دادگاه پس از ملاحظه اسناد و مدارك مربوط، با هزینه متقاضی، درخواست وی را یك نوبت در یكی از روزنامه‌های كثیرالانتشار یا محلی آگهی می‌کند. پس از گذشت یك ماه از تاریخ نشر آگهی در صورتی كه كسی به آن اعتراض نکند بدون تشكیل جلسه رسیدگی و دعوت از وراث، گواهی انحصار وراثت كه بیانگر مشخصات و تعداد وراث و نسبت آنها با متوفی و سهم آنها از ماترك است، صادر می‌کند.
صدور گواهی تصدیق حصر وراثت بدان معناست که ورثه فرد متوفی منحصر به افرادی است که نامشان در این گواهی قید شده است.
