قیمومت و اعتبار قیم نامه موضوع مورد بحث ما در این مقاله میباشد. در قانون برای محجورین ( صغیر ، سفیه و مجنون) چتر حمایتی در نظر گرفته شده است. یکی از ابزارهای حمایتی انتخاب نماینده قانونی برای دخالت و مدیریت اموال و اعمال حقوقی آنها است.
دلیل انتخاب نماینده قانونی برای محجورین آن است که محجورین نمیتوانند از عهده اعمال و رفتارهای مالی و حقوقی خود برنمی آیند. از اینرو اگر اعمال حقوقی و مالی انجام دهند قانون اینگونه اعمال را نمیپذیرد و یا در صورت اطلاع ، آن را باطل خواهد نمود.
نماینده قانونی شامل چه کسانی است؟
ولی قهری (پدر و پدربزرگ پدری) .
وصی (نماینده ای که از جانب پدر و یا جد پدری نماینده صغیر می شود) .
قیم (فردی که به حکم دادگاه ، نمایندگی محجور را به عهده می گیرد) .
چنانچه محجور دارای ولی قهری باشد امورات محجور را بر عهده خواهد داشت. اما در جایی که محجور فاقد سرپرست باشد برابر قانون این مسئولیت بر عهده فردی قرار می گیرد که قیم نام دارد .
بنابراین ، قیم به فردی گفته میشود که از طرف دادگاه برای مراقبت و مواظبت از محجور و اموال وی تعیین میگردد. به سمت قیم ، قیمومت گفته می شود. دادگاه می تواند بیش از یک نفر را برای سمت قیمومت تعیین کند.
افرادی که نیاز به قیم دارند
۱. صغیر (طفل یا کودکی که ولی خاص ندارد. ( پسران کمتر از ۱۵ سال و دختران کمتر از ۹ سال تمام طفل محسوب می شوند لذا در امور مالی و غیر مالی خود نیازمند سرپرست هستند و در صورت نداشتن سرپرست ، قیم عهده دار سرپرستی آنان میشود.
۲. مجانین و اشخاص غیر رشید که جنون و یا عدم رشد آنها متصل به زمان صغر آنها بوده، و سرپرست (پدر، جد پدری، وصی) نداشته باشند.
۳. مجانین و اشخاص غیر رشید که جنون یا عدم رشد آنها متصل به زمان صغر آنها نباشد. (یعنی بعد از اینکه بالغ شدند مبتلا به جنون یا عدم رشد شوند).
۴. تمام اشخاص تا قبل از ۱۸ سال تمام شمسی وفق رویه قضائی موجود ، حق تصرف و مداخله در امور مالی خود را ندارند. اداره امور مالی این افراد در صورت نداشتن سرپرست ، بر عهده قیم تعیینی از سوی دادگاه خواهد بود.
قیم نامه چیست؟
به سندی که از طرف دادگاه برای وظیفه قیمومت در اختیار قیم قرار داده میشود ، قیم نامه میگویند.
قیم نامه برگه ای است که نشاندهنده قیمومت قیم میباشد. گرفتن قیم نامه کار نسبتاً سخت برای والدین است.
مدت اعتبار قیم نامه
قیمومت و اعتبار قیم نامه به زمان عزل و ابطال قیم نامه بستگی دارد. در مورد افراد صغار ، حکم قیمومت تا زمات رشادت صغیر تعیین میشود و در مورد سایر محجورین بسته به حکم دادگاه خواهد بود.
قیمی که برای محجور تعیین می شود، از نظر دادگاه شایستگی پذیرش مسئولیت های صغیر را بر عهده خواهد داشت. دادگاه در این مورد سخت گیری های بسیاری به خرج می دهد . دادگاه باید صفات برجسته ای را در فرد مورد نظر بررسی کند. در صورتی که قیم تعیین شده این صفات را به مرور زمان از دست بدهد ، شرایط قیومیت را از دست میدهد در نتیجه از قیومت عزل و قیم نامه ابطال میگردد.
چه کسی برای قیمومت در اولویت است؟
1.در صورت نبودن ولی خاص ، مادر مادامی که دارای صلاحیت باشد و ازدواج هم نکرده باشد ، بر سایر بستگان محجور برای قیمومت اولویت دارد.
2. در صورت محجور شدن زن ، شوهر او در صورت داشتن صلاحیت بر سایر نزدیکان و بستگان زن ، از جمله مادر و پدر وی اولویت دارد.
وظایف قیم
1. اولین وظیفه قیم ، مراقبت از محجور (صغیر ، سفیه ، غیر رشید) میباشد.
2. وظیفه مهم دیگر قیم کنترل و مدیریت امور مالی و غیر مالی محجور است.
3. تهیه لیست کامل از اموال و داراییهای محجور و ارسال به دادسرای محل سکونت محجور .
4. فروش اموال ضایع شدنی و سریع الفساد محجور و هزینه کرد آن در محل هایی که مصالح محجور را در پی داشته باشد.
5. شرح اقدامات مالی محجور را به دادستان یا نماینده وی در دادسرای سرپرستی محل اقامت مولی علیه اعلام کند.
6. قیم موظف است صورت وضعیت مالی محجور را از زمان تصدی مسئولیت خود تا زمان رفع حجر و خاتمه قیمومیت آماده و به قیم بعدی تسلیم کند.
7. مراقبت بهداشتی و درمانی از محجور و پرداخت هزینه زندگی محجور و اشخاص واجب النفقه او .
8. مراقبت و نگهداری اموال و اشیاء قیمتی محجور و اطلاع از جزییات به دادستان .
9. باز کردن حساب در یکی از بانکهای معتبر و واریز وجوه نقدی محجور در آن .
ویژگیهای قیم برای قیمومت و اعتبار قیم نامه
قیم باید دارای شرایط ذیل باشد تا امکان قیمومت شخص محجور را داشته باشد :
1. قیم باید از توانایی و قدرت لازم جهت اداره اموال و تربیت محجور برخوردار باشد.
2. قیم باید اهلیت داشته باشد (عاقل ، بالغ و رشید بوده و ۱۸ سال تمام داشته باشد).
3. قیم باید دارای صفت امانت یا امانت داری باشد.
افرادیکه نمی توانند قیم باشند
اشخاص ذیل نمی توانند به عنوان قیم انتخاب شوند.
1. کسانی که به موجب حکم قطعی دادگاه، محکوم به یکی از جرائم سرقت ،خیانت در امانت،هتک ناموس یا جرایم خلاف عفت، اختلاس، و غیره و یا ارتکاب جرائمی نسبت به اطفال شده باشند.
2. کسانی که حکم ورشکستگی آنها صادر شده ولی هنوز عمل ورشکستگی آنها تصفیه نشده است.
3. کسانی که به فساد اخلاقی معروف باشند.
4. کسانی که اقربا (خویشان) طبقه ی اول آن ها، یعنی پدر، مادر، فرزندان و نوادگان آن ها دعوایی بر محجور داشته باشند.
5. کسانی که با شخص محجور پرونده مالی و غیرمالی در دادگاه داشته باشند.
6. مادر اگر ازدواج کرده باشد.
7. کسانی که اعتیاد به الکل، مواد مخدر و یا قمار دارند.
8. کسانی که خود تحت ولایت یا قیمومت دیگری هستند.
9. کسانی که با تشخیص پزشک قانونی، به بیماری روانی مبتلا هستند.
10. کافر نمی تواند بر مسلمان قیم شود، یعنی اگر محجور مسلمان باشد، قیم نیز باید مسلمان باشد.
شرایط خاتمه اعتبار قیمومیت
1.هر گونه کوتاهی قیم از انجام وظایف ، ناشی از بیماری و فرسودگی .
2. فقدان تمکن مالی قیم بدلیل ورشکستگی مالی .
3. ارتکاب اعمال مجرمانه و داشتن سوابق کیفری .
4. از بین رفتن سلامت عقلی قیم و اثبات آن توسط پزشکی قانونی .
5. خودداری قیم از ارائه ضمانت نامه به مراجع قضایی
مرجع صالح قیمومت و اعتبار قیم نامه
کلیه اعمال مربوط به محجور و صدور قیم نامه به ترتیب زیر در صلاحیت دادگاهی است که :
1. کلیه اعمال مربوط به محجور در صلاحیت دادگاهی می باشد که اقامتگاه محجور در آن حوزه می باشد.
2. چنان چه محجور در ایران اقامتگاه نداشته باشد، محل سکونت محجور در هر مکانی که باشد، دادگاه آن محل برای امور قیمومت وی صالح است.
3. هرگاه در محل اقامتگاه محجور، دادگاه صلاحیت‌دار برای امور قیمومت نباشد، امور قیمومت وی با نزدیک‌ترین دادگاه صلاحیت‌دار به اقامتگاه محجور خواهد بود.
4. اگر محجور در خارج ایران اقامت یا سکنی داشته باشد امور قیمومت راجع به دادگاه شهرستان تهران است.
برای گرفتن قیم نامه و استعلام قیم نامه باید واحد حضانت دادگستری مراجعه نمود.
اولین اقدام تکمیل فرم درخواست قیمومت و تحویل به واحد حضانت دادگستری خواهد بود.
قیم نامه تا زمانی که مدارکی دال بر عدم صلاحیت قیم به دادگاه ارائه شود، اعتبار خواهد داشت.
همچنین محجور در موارد مشخص میتواند دادخواستی به دادستان ارائه دهد و عدم صلاحیت قیم را اعلام کند . در این صورت درخواست او مورد بررسی کارشناسی قرار می گیرد و در صورت تایید کارشناس ، قیم نامه ابطال میشود.
علاوه بر محجور ، هر فرد دیگری نیز میتواند با ارائه مدارک قانونی به دادستان ، درخواست عزل قیم را بنماید. دادستان نیز میتواند دادخواست عزل قیم را به دادگاه ارائه دهد.
اعتراض قیم به عزل و حکم ابطال قیم نامه
اگر دادگاه حکم عزل قیم و ابطال قیم نامه را صادر کند ، قیم قادر به اعتراض به حکم نهایی خواهد بود. دادگاه برای او در یک بازه زمانی مشخص ، حق اعتراض تعیین می کند تا او دفاعیات خود را ارائه دهد.
قیم برای اعتراض به حکم عزل باید مدارک خود را علیه مدارک رد صلاحیت خود ارائه دهد. در صورتی که اعتراض قیم نیز مردود واقع شود، قیومیت صغیر یا محجور به صورت موقتی به فرد مدعی العموم سپرده می شود. پس از تشکیل دادگاه و بررسی صلاحیت سایر بستگان کودک ، قیم جدید منصوب خواهد شد.
وظایف قیم تحت نظارت دادستان
قیم باید بخشی از وظایف خود را منحصراً با نظارت دادستان انجام دهد. این بخش از وظایف عبارتند از :
1. انعقاد بیع ، رهن ، صلح و… در مورد اموال غیر منقول محجور .
2. آن بخش از معاملات که در نتیجه آن ، قیم مدیون مولی علیه شود.
3. قرض گرفتن برای مولی علیه یا محجور.
4. صلح دعاوی مولی علیه یا محجور.
انجام چه اعمالی در هر صورت برای قیم ممنوع است؟
1.معامله با خود.
2. تراضی در تقسیم امور حساب.
3. بخشش اموال محجور به هر روشی.
مسئولیت قانونی قیم
قیمومت و اعتبار قیم نامه موضوع مهم حقوقی است. قیم در برابر اقداماتی که برای محجور انجام میدهد مسئول است. در هر کدام از اقدامات که وی از وظایف خود قصور کند و یا مرتکب تخلف و سوء استفاده شود ، مسئول جبران خسارت است. در برخی موارد تخلفات قیم موجب عزل وی از مسئولیتش خواهد شد.
تخلفاتی که موجب عزل قیم به حکم دادگاه می گردد عبارتند از:
1. اثبات فقدان صفت امانت‌داری .
2. عدم ارائه و یا مخفی کردن لیست برخی از اموال و دارایی محجور از دادسرای امور سرپرستی .
3. عدم اعلام ازدواج قیم زن به دادسرای امور سرپرسی .
4. قیم باید لااقل سالی یک بار حساب مسئولیت کارهایی که بر عهده گرفته را به دادستان یا نماینده او اعلام کند . هر گاه ظرف یک ماه از تاریخ مطالبه دادستان ، به وی حساب ندهد، به تقاضای وی و حکم دادگاه عزل می گردد.
5. حکم دادگاه دائر بر ارتکاب جرم سرقت ، خیانت در امانت ، کلاهبرداری ، اختلاس ، هتک ناموس ، منافیات عفت ، جنحه نسبت به اطفال ، ورشکستگی به تقصیر یا تقلب .
6. محکومیت حبس و ناتوانی در اداره امور مالی مولی علیه .
7. ورشکستگی.
8. عدم لیاقت یا عدم توانایی و شایستگی قیم در اداره اموال مولی علیه .
9. عدم ارائه ضمانت یا تضمین مناسب به دادگاه.
برکناری خودبخودی قیم
قیمومت و اعتبار قیم نامه همیشگی نیست. علاوه بر مواردی که در قانون برای عزل قیم پیش بینی شده است ، در مواردی قیم بخودی خود از مسئولیت خود کنار میرود .از جمله :
الف) قیم ، دچار جنون شود .
ب) قیم فاقد رشد شود.
در واقع این کنار رفتن در صورت وجود شرایط فوق ، به خودی خود و بدون نیاز به حکم دادگاه انجام میگردد.
دریافت وکیل
گروه وکلای راهکار با مدیرت وکیل فرشته محمد حسینی و سابقه درخشان و پرونده های موفق طی سال های اخیر آماده بررسی پرونده های قضایی و مشاوره های تخصصی در حوزه های مختلف حقوقی می باشد. با اعتماد به وکلای پایه یک دادگستری این موسسه می توانید از استیفای کامل حقوق قانونی خود اطمینان خاطر داشته باشید.
