طلاق قبل از نزدیکی متاسفانه در جامعه امروز ما ترویج یافته و عمده دلایل آن عدم شناخت دو طرف از یکدیگر است. زندگی زناشویی با عشق و انتخاب شروع می شود. دو نفر از دو فرهنگ و خانواده متفاوت، تصمیم می گیرند از یک جایی تا آخر عمر با هم عهد ببندند که زیر یک سقف زندگی کنند. زندگی فقط خوشی و مهمانی و دورهمی نیست. بیماری و کج خلقی و بی پولی و قسط و قرض هم دارد.
اگر صبر و توان دو نفر یک اندازه نباشد تحمل این فراز و نشیب ها سخت می شود. ممکن است این اختلاف ها همان ابتدای زندگی خودش را نشان دهد. گاهی بعد از بیست سال و گاهی هم حتی قبل از شروع زندگی مشترک.
مسیر جدایی بعد از ازدواج و مراحل آن را شاید خیلی ها شنیده باشند و بدانند. اما طلاق در مرحله نامزدی و قبل از شروع زندگی مشترک و انجام زناشویی، مسیر دیگری است که شاید کمتر درباره حق و حقوق قانونی آن بدانید.
اگر به هر دلیلی از انتخاب خود پشیمان شدید و فکر می کنید جلوی ضرر را هر جا بگیرید منفعت است خواندن این مطلب به شما کمک می کند که راه و چاه گرفتن مهریه قبل از ازدواج چیست.
اگر مبلغ مهریه در زمان خواندن خطبه عقد تعیین شده باشد (مهر المسمى) و رابطه زناشویی هم انجام نشده باشد و مرد تصمیم بگیرد همسرش را طلاق دهد باید نصف مهریه را به همسرش پرداخت کند. ماده ۱۰۹۲ قانون مدنی ایران می گوید: «هرگاه شوهر قبلا از نزدیکی، زن خود را طلاق دهد زن مستحق نصف مهر خواهد بود و اگر شوهر بیش از نصف مهر را قبلا داده باشد حق دارد مازاد از نصف را عیناً یا مثلاً یا قیمتاً استرداد کند.»
پس اگر شوهر بخواهد همسرش را قبل از اولین نزدیکی طلاق دهد، در صورتی که مهریه را به همسرش داده باشد، نصف مهریه از طرف زن باید به مرد برگردد. اگر مهریه رد و بدل نشده باشد تعهد مرد به پرداخت نصف مهریه است.
بیشترین مشکل زمانی است که مهریه که آپارتمانی بوده است به زن داده شده اما در فاصله بین دادن مهریه به زن و انجام طلاق، مهریه تلف یا معیوب شده باشد. یا مهریه زمینی بوده که روی آن ساخت و ساز انجام شده که باعث افزایش ارزش آن شده و قیمت آن افزایش پیدا کرده است.
در صورتی که مهریه تلف شده باشد یا زن آن را به نام دیگری کرده باشد یا دچار تغییرات دیگری شده باشد که عرفا در حکم تلف است، در این صورت زن باید اگر از مهریه در بازار هست (مثلا مهریه، سکه بهار آزادی بوده و به زن داده شده است و طلاق قبل از زناشویی واقع شود) زن باید به میزان نصف سکه ها را تهیه و به مرد پس دهد.
اما اگر مهریه از اموالی است که مانند آن در بازار نیست، زن موظف است قیمت نصف مهریه دریافت شده در روز طلاق را به شوهر پرداخت کند. همچنین اگر مهریه در زمان تصرف زوجه معیوب یا ناقص شده باشد، زن موظف است به قیمت روزی که طلاق جاری می شود به میزان عیب یا نقص به مرد پرداخت کند.
گفته شده است که اگر زن، مهریه را به شوهر بخشیده باشد یا از دادن مهریه توسط شوهر صرف نظر کند و طلاق قبل از زناشویی جاری شود، زن موظف است به اندازه نصف مهریه از اموال شخصی خود به شوهر دهد. دلیل این گفته این است که بخشیدن مهریه به شوهر یا اِبراء ذمه شوهر از پرداخت مهریه (صرف نظر کردن از دریافت مهریه) در حکم دریافت مهریه است و همان طور که در صورت دریافت مهریه زن باید نصف را به شوهر برگرداند، در اینجا هم باید از اموال خود نصف را به شوهر بدهد. البته بعضی ها معتقدند این مقایسه صحیح نیست و قصد طرفین از بخشیدن مهریه یا ابراء ذمه شوهر آن چیزی است که نهایتا زن مستحق آن بوده است و طرفین قصد نداشته اند که حتی در صورت طلاق قبل از نزدیکی مرد بتواند نصف مهریه را از اموال زن دریافت کند.
اما اگر نکاح بدون مهریه باشد یا عدم مهریه شرط شده باشد و قبل از اینکه طرفین روی مهریه به توافق برسند و قبل از اینکه نزدیکی بین آنها واقع شود، طلاق صورت گیرد، در این صورت مرد موظف است به زن مهرالمتعه پرداخت کند.
ماده ۱۰۹۳ قانون مدنی در این خصوص می گوید: «هرگاه مهر در عقد ذکر نشده باشد و شوهر قبل از نزدیکی و تعیین مهر زن خود را طلاق دهد، زن مستحق مهر المتعه است». میزان مهرالمتعه با لحاظ وسع مالی مرد توسط دادگاه مشخص می شود که مرد باید آن را پرداخت کند.
مفاد قانونی طلاق قبل از نزدیکی
برقراری رابطه زوجیت بین زن و مرد اقتضا می کند که دو نفر در مکان مشترکی زندگی کنند که بتوانند فضای تنهایی خصوصی داشته باشند.
اگر زن و شوهر درباره مکان زندگی مشترک اختلاف نظر داشته باشند، در این صورت طبق ماده ۱۱۱۴ قانون مدنی، «زن باید در منزلی که شوهر تعیین می کند سکنی نماید مگر آنکه اختیار تعیین منزل به زن داده شده باشد.»
اختیار تعیین محل سکونت زن توسط شوهر می تواند از مصادیق ریاست شوهر بر خانواده باشد که در ماده ۱۱۰۵ قانون مدنی مقرر شده است. اگر زن در منزلی که مرد تعیین کرده است، سکونت نکند، ناشزه محسوب شده و به موجب ماده ۱۱۰۸ قانون مدنی ایران مستحق نفقه نخواهد بود.
از جمله نفقه زن، تهیه مسکن است که باید متناسب با وضعیت زن تهیه شود. بر این اساس، مرد نمی تواند مسکنی برای زن اختیار کند که شایسته زن نباشد مثل اینکه او را مجبور کند در خانه مشترک با دیگران زندگی کند یا در منزلی سکونت کندکه از جهت فضا و امکانات متناسب زن نباشد. حتی متناسب بودن مسکن با وضعیت زن ناظر به انتخاب محله و شهر محل سکونت زن هم می شود. مثلا مرد نمی تواند زن را مجبور کند که در یک محل دور افتاده و فاقد امکانات زندگی کند.
اگر چه اختیار تعیین مسکن مشترک، به مرد داده شده است، اما زوجین می توانند ضمن عقد نکاح یا خارج از آن توافق کنند که تعیین محل سکونت زن به اختیار زن باشد. ماده ۱۱۱۴ قانون مدنی «زن باید در منزلی که شوهر تعیین می کند سکنی نماید، مگر آنکه اختیار تعیین منزل به زن داده شده باشد.»
زن و مرد ممکن است در زمان عقد به صورت شرط ضمن عقد توافق کنندکه اختیار تعیین مسکن به عهده زن باشد. همچنین طرفین می توانند بعد از عقد به صورت شرط ضمن عقد یا از طریق قرارداد مستقلی به استناد ماده ۱۰ قانون مدنی اختیار تعیین مسکن را به زن بدهد.
ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی ایران می گوید: «زن می تواند تا زمانی که مهریه خود رادریافت نکرده تمکین نکند. در این صورت زن می تواند از رفتن به منزل مشترک با مرد خودداری کند. خودداری زن از رفتن به منزل مشترک، نشوز و ناسازگاری زن تلقی نشده و زن می تواند مطالبه نفقه کند. یعنی مرد باید مسکن متناسب با حال زن برایش تهیه کند بدون اینکه بتواند خودش در آن مسکن سکونت کند.