شروط ضمن عقد نکاح|راهکار

در این نوشتار به بررسی انواع شروط ضمن عقد ازدواج می پردازیم. نکاح یا ازدواج یکی از عقود اسلامی بوده و به معنای ایجاد رابطه زوجیت میان زن و مرد می باشد. بنابر اطلاق ماده 1119 قانون مدنی زوجین می توانند در ضمن عقد نکاح هر شرطی که مخالف با شرع و قانون نباشد را قید نمایند. برای مثال ممکن است شرط کنند هر کدام از زوجین مدرک تحصیلی خاصی داشته باشد.

انواع شروط ضمن عقد ازدواج

مهمترین نکته در خصوص شروط ضمن عقد نکاح، این است که این شروط نباید مخالف با مقتضای ذات عقد باشند. اندیشمندان رشته فقه و حقوق مقتضای عقد نکاح را برقراری رابطه زناشویی و تمتع می دانند. در نتیجه زوجین نمی توانند در ضمن عقد نکاح شرط نمایند که با همدیگر رابطه زناشویی نداشته باشند.

شروط ضمن عقد مطابق با ماده 234 قانون مدنی عبارتند از: شرط فعل، شرط صفت و شرط نتیجه. منظور از شرط فعل انجام دادن کاری یا خودداری از انجام کاری می باشد. شرط صفت نیز به معنای وجود ویژگی خاصی برای موضوع معامله یا هر کدام از طرفین عقد است. شرط نتیجه نیز به معنای نتیجه حقوقی خاصی است که با انعقاد عقد ایجاد می شود.

شروط ضمن عقد در قانون مدنی

زوجین در ضمن عقد نکاح می توانند شروط متنوعی را درج نمایند. این شروط معمولاً در اسناد ازدواجی که توسط دفترخانه اسناد رسمی ازدواج و طلاق صادر می شود، قید می گردند. قانوناً کلیه شروط ضمن عقد نکاح باید توسط سردفتر اسناد رسمی برای زوجین قرائت شود. سپس زوجین می باید ذیل اسناد و دفاتر را امضا نموده اثر انگشت بزنند.

زمان تنظیم شروط ضمن عقد

شروط ضمن عقد نکاح معمولاً در حین انعقاد عقد ازدواج و صدور سند رسمی ازدواج توسط سردفتر تنظیم می شوند. همانطور که اشاره شد همه این اصول باید به تایید و امضای زوجین برسد. همچنین مطابق با قانون حمایت از خانواده دو نفر شاهد عادل می بایست انعقاد عقد ازدواج و شروط ضمن آن را به طور کتبی شهادت داده و امضا نمایند.

در برخی از موارد ممکن است خانواده ها و زوجین تعیین برخی از شروط ضمن عقد نکاح را به آینده موکول کنند. برای مثال ممکن است طرفین در ضمن عقد نکاح شرط نمایند که میزان مهریه را مدتی پس از ازدواج تعیین کنند، یا تعیین آن را در زمان مذکور به شخص ثالثی بسپارند. همچنین باید در نظر داشت که زوجین ممکن است برخی از شروط ضمن عقد را به صورت معلق قید کنند. مثلاً ممکن است آنها اینطور مقرر نمایند که در صورتی که بچه دوم آنها به دنیا بیاید، مرد یک دستگاه خودرو به مالکیت زوجه درآورد.

شروط ضمن عقد برای مردان و زنان

برخی از رایج ترین شروط ضمن عقد ازدواج که امروزه برای مردان و زنان در اسناد ازدواج قید می گردد عبارت از موارد زیر است:

اعطای وکالت بلاعزل به زن برای طلاق؛ از نظر فقهی و حقوقی اصل بر این است که حق طلاق با مرد است. با این وجود امروزه در بسیاری از موارد مشاهده می شود که در ضمن عقد نکاح، به عنوان یکی از شروط ضمن عقد شوهر به همسر خود برای طلاق وکالت می دهد. معمولاً وکالتی که در ضمن عقد نکاح به زوجه اعطا می شود، وکالت بلاعزل است. منظور از بلاعزل بودن وکالت این است که بر خلاف خیاری بودن عقد وکالت و وجود حق فسخ برای هر کدام از طرفین، شوهر در این نوع وکالت حق فسخ ندارد. اگر زوجه برای طلاق وکالت بلاعزل داشته باشد، می تواند با مراجعه به دادگاه خانواده و تقدیم دادخواست، گواهی عدم سازش دریافت کرده و به وکالت از شوهر، خود را طلاق دهد.

شرط اقتصادی؛ ممکن است در ضمن عقد

ازدواج زوجین شرط کنند که اگر شوهر بدون دلیل قانونی و داشتن حق فسخ همسر خویش را طلاق دهد، ملزم است نیمی از دارایی حین طلاق خود را به مالکیت زوجه مطلقه درآورد.
بر اساس قانون مدنی پرداخت نفقه (هزینه های زندگی) زوجه، به عهده شوهر است. با این وجود ممکن است زوجین در ضمن عقد ازدواج شرط کنند که مرد تا مدت معینی مثلاً برای شش ماه، از پرداخت نفقه زوجه معاف باشد. در صورتی که به عنوان یکی از شروط ضمن عقد، شوهر از پرداخت نفقه معاف گردد، در مدتی که معین شده نمی توان شوهر را به پرداخت نفقه زوجه ملزم نمود.

نپذیرفتن و امضا نکردن شروط ضمن عقد

نکته بسیار حائز اهمیتی که باید در نظر داشت، ضمانت اجرای عدم رعایت شروط ضمن عقد نکاح است. در این خصوص باید گفت در صورت عدم رعایت شروط ضمن عقد نکاح توسط هر یک از زوجین، ممکن است برای طرف دیگر، حق فسخ نکاح به وجود آید. برای مثال در صورتی که در ضمن عقد نکاح شرط شود که شوهر می بایست دارای مدرک دکتری در رشته کشاورزی باشد، چنانچه پس از عقد معلوم شود شوهر فاقد مدرک مزبور است، زوجه حق فسخ نکاح را خواهد داشت.

امضای اسناد ازدواج به معنای پذیرفتن مفاد آن و متعهد شدن به انجام تعهدات مندرج در آن می باشد. قانوناً هیچکس را نمی توان به پذیرفتن تعهدات قراردادی و امضای اسناد ازدواج مجبور کرد. چنانچه هر کدام از طرفین از پذیرفتن مفاد اسناد و امضای آن خودداری کند، طرف دیگر نیز می تواند از امضای اسناد امتناع کند. در واقع نهایت ضمانت اجرای امضا نشدن اسناد ازدواج این است که عقد نکاح سر نگیرد.

منظور از شروط باطل و صحیح ضمن عقد

در صورتی که شروط ضمن عقد به صورت مشروع و قانونی تنظیم شده باشد، اصطلاحاً می گویند: شرط صحیح است. چنین شرطی دارای ضمانت اجرا بوده و در صورتی که رعایت نگردد، برای طرفی که شرط به نفع او مقرر شده است، حق فسخ نکاح ایجاد می شود. منظور از شرط باطل این است شرایط قانونی و شرعی شرط ضمن عقد رعایت نشده باشد.

دریافت مشاوره

گروه وکلای راهکار با مدیرت وکیل فرشته محمد حسینی و سابقه درخشان و پرونده های موفق طی سال های اخیر آماده بررسی پرونده های قضایی و مشاوره های تخصصی در حوزه های مختلف حقوقی می باشد. با اعتماد به وکلای پایه یک دادگستری این موسسه می توانید از استیفای کامل حقوق قانونی خود اطمینان خاطر داشته باشید.