ازدواج دو نفر با هم شرایطی دارد که باید به آن توجه شود. طی فرآیند عقد علاوه بر مسائل شرعی ازدواج، شرایط حقوقی نیز بر عهده طرفین قرار داده می‌شود که باید رعایت گردد.
برخی افراد ممکن است اطلاعی از شرایط نداشته باشند و بدون آگاهی حقوق طرف مقابل را نادیده بگیرند. در اینصورت خود نیز تحت پیگیرد قانونی قرار می‌گیرند و ممکن است مسائل حقوقی هم برای آن‌ها پیش آید.
عقد و نکاح به یک معنا است و به عنوان قرارداد ازدواج دو نفر شناخته می‌شود. همان‌طور که هر قرارداد یک سری شرایط را در خود نهفته دارد، نکاح و ازدواج قانونی دو نفر نیز همین‌گونه است. هر چند در بین شادی و خوشی‌های ازدواج، ممکن است طرفین به این شرایط توجهی نداشته باشند
عقد در اصل دو نوع است که به نام عقد دائم و موقت شناخته می‌شوند. هر کدام از این روش‌های ازدواج، شرایطی مخصوص به خود را دارد.
عقد دائم و شرایط آن
عقد دائم زمانی ثبت می‌شود که دو نفر قصد داشته باشند تا آخر عمر در کنار هم زندگی کنند. مگر این که بر اساس مسائلی که پیش آید از هم جدا شوند. از این رو اصل بر زندگی دائم دو طرف با همدیگر است. این نوع ازدواج، شرایطی را برای دو طرف در نظر می‌گیرد.
شرایط عقد دائم برای مرد و زن
عقد دائم شرایطی دارد که به موجب آن زندگی زن و شوهر، دارای کیفیت بهتری خواهد بود. این شرایط باعث می‌شود تا هنگامی که خدای‌ناکرده مشکلات زندگی رخ نمایان کرد، قوانینی برای جلوگیری از باطل شدن حق زوجین وجود داشته باشد. این شرایط شامل موارد زیر هستند.
سن زوجین هنگام ازدواج
با توجه به این که زوجین باید از نظر عقلی و جسمی به حدی رسیده باشند که بتوانند زندگی مستقلی را شروع کنند، یکی از شرایط عقد، سن دو طرف است. در قانون جمهوری اسلامی، حداقل سن برای دختران ۱۳ سال و برای پسران ۱۵ سال شمسی تعیین شده است. البته ازدواج قبل از این سن با توجه به احراز شرایطی نیز ممکن است:
۱. رعایت مصلحت زوجین: در این مواقع منافع و مصالحی برای آن‌ها در نظر گرفته می‌شود و به طور کلی تشخیص مصلحت کودک کاری سخت و دارای حساسیت بالاست.
۲. اذن ولی: در سن پایین‌تر برای دختر و پسر باید ولی اجازه ازدواج دهد. البته این موافقت کافی نیست و یک شرط لازم محسوب می‌شود.
۳. تائید دادگاه صالح: تشخیص مصلحت کودک ممکن است تحت شرایطی به اذن دادگاه باشد. در این مواقع باید امر ازدواج از جنبه‌های مختلفی مد نظر قرار گیرد و منافع کودک را تأمین کند.
اراده و ازدواج دائم
یکی از شرط‌های ازدواج دائم، رضایت خانم و آقا است. از این رو نمی‌توان به اجبار کسی را سر سفره عقد نشاند و به ازدواج فرد دیگری درآورد. برای این منظور زوجین باید اراده داشته باشند. پس در صورتی که شرایط به گونه‌ای باشد که فرد اراده‌ای برای انجام کاری نداشته باشد، ازدواج باطل است.
به عنوان مثال کسی که از نظر عقلی سالم نیست، به علت این که اراده و قصد ندارد، ازدواج او باطل است.
اجازه پدر و پدربزرگ پدری برای ازدواج دختران
یکی از شرط‌های ازدواج دختر باکره، اجازه ولی است. اگر این افراد اجازه ازدواج به دختر را ندهند، ازدواج باطل است و انجام نمی‌شود. این قانون به این علت است که احتمال دارد دختر به علت احساساتی بودن تصمیمات اشتباه بگیرد این در حالی است که باید در این خصوص عاقلانه‌تر تصمیم‌گیری کند. البته اگر پدر شرایط لازم را نداشته باشد و ازدواج از نظر عرفی و قانونی مشکلی نداشته باشد، دختر می‌تواند از دادگاه حکم ازدواج بگیرد.
ازدواج با مسلمان، یکی از شروط عقد
در کشور ما یکی از شرایط عقد دائم، ازدواج با فرد مسلمان است؛ یعنی یک فرد مسلمان نمی‌تواند با یک فرد با دین دیگر ازدواج کند و در صورتی که هر دو مسلمان باشند این امر امکان‌پذیر است. البته ازدواج بین شیعه و سنی مشکلی ندارد؛ زیرا هر دو مسلمان هستند.
مهریه و شرایط عقد دائم
یکی از بخش‌های مهم عقد دائم، تعیین مهریه است. البته در این نوع، دو طرف می‌توانند با هم به توافق برسند که میزان مهریه را بعد از ازدواج تعیین کنند. مهریه‌ای که تعیین می‌شود و در دفترچه ازدواج ثبت می‌شود. مهریه حقی است که بر گردن مرد گذاشته می‌شود و زن هر وقت که بخواهد می‌تواند آن را طلب کند. با این حال تبصره و قوانین زیادی نیز برای مهریه و اخذ آن در نظر گرفته شده است که هر کدام با توجه به شرایط موجود مورد بررسی قرار می‌گیرند. حتی ممکن است حصول شرایطی، سبب شود تا پرداخت مهریه از دوش مرد برداشته شود.
ثبت ازدواج دائم
هر چند می‌توان برای مدتی ازدواج دائم را ثبت نکرد؛ اما در نهایت این کار الزامی است و بهتر است هر چه سریع‌تر انجام گیرد. اگر زوجی به هر علت، عمدا ازدواج دائم خود را ثبت نکنند، حتی ممکن است برای مرد حکم حبس صادر شود. زن نیز برای ثبت نکردن ازدواج می‌تواند از شوهر خود شکایت کند؛ زیرا احقاق حقوق زن، منوط به ثبت رسمی است.
شرایط ضمن عقد
اگر علاوه بر موارد گفته شده، دو طرف شرایطی را در عقدنامه قید کرده باشند، این شرایط نیز باید حاصل شود. به عنوان مثال خانمی که در عقدنامه خود حق طلاق را از همسر خود گرفته است، باید این شرط نیز برای وی تأمین گردد.
عقد موقت و شرایط آن
یکی دیگر از انواع ازدواج، عقد موقت است که بحث‌های زیادی بر روی آن در جامعه وجود دارد. هر چند این نوع ازدواج از نظر شرعی اشکالی ندارد ولی در جامعه ما و از نظر عرفی چندان جا نیافتاده است. ازدواج موقت نیز شرایطی دارد که برای زوجین باید مشخص شود تا حقوق طرفین لحاظ گردد.
رضایت طرفین برای عقد موقت
یکی از شروط ازدواج موقت، رضایت طرفین به ازدواج است. هیچ کس نمی‌تواند به هیچ دلیلی، کسی را مجبور به ازدواج موقت کند. البته در این نوع ازدواج، نیازی به نوشتن عقدنامه و حتی داشتن شاهد نیست و فقط رضایت طرفین و خواندن صیغه کفایت می‌کند.
خواندن صیغه عقد موقت
خواندن صیغه عقد موقت، می‌تواند توسط فرد دیگری انجام گیرد. البته خود زن و مرد هم می‌توانند صیغه را بخوانند. قبل از خواندن صیغه، ابتدا باید مدت صیغه که از یک ساعت تا چند سال است و همین طور میزان مهریه از هزار تومان به بالا معین شود. این صیغه بعد از زمان تعیین‌شده، خودبه‌خود فسخ می‌شود و نیازی به طلاق ندارد.
رضایت پدر برای صیغه دختر باکره
اگر دختر باکره باشد، اذن پدر برای ازدواج موقت نیز لازم است. در صورتی که باکره نباشد و باکره بودن وی به واسطه ازدواج پیشین از بین رفته باشد، نیازی به اذن پدر ندارد.
شرایط زن در زمان ازدواج موقت
هنگامی که زن می‌خواهد به نکاح مردی درآید، حتی به صورت موقت، نباید در نکاح شخص دیگری باشد. همچنین در صورتی که طلاق گرفته یا همسرش فوت کرده است، باید عده را نگه داشته باشد.
