شرایط بازجویی | مرکز حقوقی راهکار

بازجویی که باید، بر اساس شرایط و قانون بازجویی از متهم، یعنی قانون آیین دادرسی کیفری، صورت گیرد، یکی از مراحل تحقیقات مقدماتی در خصوص جرم رخ داده است و پرسش سوالات واضح و بدون ابهام، پیرامون جرم رخ داده و مسائلی که به کشف جرم کمک می کند را در بر می گیرد. از جمله شرایط و حقوق متهم در بازجویی نیز ابلاغ احضاریه و تفهیم اتهام به او و حق سکوت، در پاسخ، همچنین، حق برخورداری از وکیل همراه، در بازجویی است.

بر اساس پیش بینی قانون گذار، در قانون آیین دادرسی کیفری، هنگامی که جرمی رخ می دهد و دادگاه، به واسطه کشف جرم، توسط ضابطین قضایی یا به واسطه ثبت شکایت شاکی خصوصی از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، از رخداد آن، مطلع می گردد، مرحله تحقیقات مقدماتی، جهت رسیدگی به پرونده، تعقیب متهم، کشف گستره دامنه جرم و در نهایت، ارسال پرونده به دادگاه، جهت صدور حکم مجازات مرتکب، در دادسرا، آغاز می گردد.

یکی از مراحلی که در تحقیقات مقدماتی، در رسیدگی به پرونده و کشف جرم، انجام می شود، مرحله بازجویی از متهمین جرم رخ داده است؛ اما، با توجه به حساسیت این امر و تاثیری که در کشف جرم و رسیدن به حقیقت دارد، باید، کاملا، مطابق قانون بازجویی از متهم، صورت گیرد و حقوق متهم، در انجام آن، رعایت شود، در غیر این صورت، انجام بازجویی، از لحاظ قانونی، امکان پذیر نمی باشد.

از آنجا که بسیاری از متهمین، از پروسه بازجویی و حقوق خود آگاه نیستند، در مقاله حاضر، قصد داریم، بگوییم که بازجویی چیست و قانون بازجویی از متهم، در خصوص آن، چه می گوید؛ سپس، درباره نحوه و مراحل، حقوق متهم، حین انجام این امر، شرایط آن و سوالاتی که در بازجویی، پرسیده می شود، توضیح دهیم.

 

بازجویی چیست

قبل از پاسخ به این پرسش که بازجویی چیست؟ لازم است تا اندکی در خصوص مراحل رسیدگی به یک جرم، توضیح داده و بگوییم، پس از اطلاع دادگاه از وقوع یک جرم، چه مراحلی، باید طی شود، سپس، درباره بازجویی که یکی از مراحل تحقیقات مقدماتی است، صحبت کرده و بگوییم که از نظر قانون، بازجویی چیست و شامل چه شرایط و مراحلی می گردد؟

 

مراحل رسیدگی به یک جرم، بدین صورت بوده که دادگاه، به واسطه شکایت شاکی خصوصی، کشف جرم، توسط ضابطین قضایی، وقوع جرم در برابر قاضی و مقامات قضایی و یا وقوع جرم، در علن، از جرم رخ داده، مطلع می گردد و پس از دستور دادستان، جهت شروع به رسیدگی و ارجاع پرونده به بازپرس یا دادیار؛ بسته به نوع جرم، رسیدگی به پرونده، جهت کشف جرم، تعقیب متهم و در نهایت، صدور یکی از قرارهای صادره توسط دادسرا، آغاز می گردد.

 

یکی از مراحلی که در تحقیقات مقدماتی، توسط بازپرس یا پیش از آن، توسط ماموران نیروی انتظامی، در کلانتری، نسبت به متهم، شهود یا مطلعین از پرونده، به عمل می آید، بازجویی است که در آن، مقام تحقیق، سوالاتی را که در جهت کشف حقیقت و جرم رخ داده، موثر هستند، از متهم پرونده یا شهود و مطلعین، پرسیده و جواب های آن ها را مکتوب کرده و با استفاده از آن ها به کشف حقیقت نائل می آید.

 

قانون بازجویی از متهم

یکی از پرسش هایی که اغلب توسط متهمین یا اشخاصی که توسط دادسرا، برای بازجویی، احضار شده اند، مطرح می گردد، این است که قانون بازجویی از متهم چیست؟ آیا بازجویی، قانونی جداگانه دارد یا قواعد، تشریفات و شرایط انجام آن، ذیل قوانین دیگر درج شده است؟

در موارد و شرایط خاصی، امکان جلب متهم، پس از صدور حکم جلب او، وجود دارد که علاقمندان به کسب اطلاعات بیشتر در خصوص این موضوع، می توانند، اقدام به مطالعه مقاله ای که در زیر، با همین عنوان، در قسمت بیشتر بخوانید مقاله، آمده است، نمایند.

 

نحوه و شرایط بازجویی از متهم

نحوه و شرایط بازجویی از متهم، در قانون بازجویی از متهم یا همان قانون آیین دادرسی کیفری، پیش بینی و ذکر شده است و انجام این امر، صرفا، باید، بر اساس این نحوه و مراحل، صورت گیرد؛ لذا در این بخش، در خصوص این مساله توضیح خواهیم داد. بر اساس قانون آیین دادرسی کیفری، نحوه و شرایط بازجویی از متهم یک جرم، مطابق شرح زیر است:

 

در مواردی که متهم، هنگام وقوع جرم، دستگیر نشده، ابتدا باید، به موجب ابلاغ احضاریه، از او، برای حضور در دادسرا، دعوت به عمل آید.

 

در شرایطی که متهم، بدون عذر موجه، در جلسه حاضر نگردد یا در صورتی که یکی از موارد ماده 180 قانون آیین دادرسی کیفری، نظیر عدم دسترسی به متهم، به علت مشخص نبودن آدرس و اقامتگاه او و به نتیجه نرسیدن مقام تحقیق، برای یافتن آدرس، وجود داشته باشد، متهم، جلب شده و برای بازپرسی، نزد مقام تحقیق، حاضر می گردد.

 

متهم باید، حداکثر، ظرف 24 ساعت، به مقام تحقیق که می تواند بازپرس، جانشین او و دادیار باشد، تحویل گردد و در این خصوص، نباید، هیچ گونه تعللی، صورت گیرد و مقام تحقیق نیز باید، حداکثر، ظرف 24 ساعت، بازجویی را انجام دهد.

 

در شروع بازجویی، باید، به متهم، تفهیم اتهام گردد و به او تذکر داده شود، مراقب اظهارات خود باشد؛ همچنین، حقوق قانونی او، نظیر حق برخورداری از وکیل یا امتناع از صحبت، تا زمان حضور وکیل یا ارجاع پرونده به دادگاه، به او، گفته شود و این موضوع که اقرار یا همکاری موثر متهم، در تخفیف مجازات جرم ارتکابی تاثیر دارد نیز به وی، تفهیم گردد.

 

بازجویی، باید، غیر علنی و انفرادی صورت گیرد؛ مگر در جرایمی که قابل گذشت هستند و دادسرا، به صورت ترافعی، اقدام به رسیدگی به آن ها و ارجاع امر، به مرجع صالح برای صلح و سازش می نماید. در این صورت نیز، بازجو، نباید، اجازه مداخله متهمین، در صحبت های یکدیگر را بدهد.

 

قبل از شروع بازپرسی، باید، تمام اوراق هویتی و اطلاعات مندرج در برگه بازجویی، توسط بازپرس، به دقت، مطالعه شده و اسم، آدرس، نام پدر، کد ملی و تمامی اطلاعات، با متهم، چک گردد و به طور دقیق، از او، پرسیده شود.

 

بازجو باید، سوالات بازجویی را به طور صریح و واضح، بدون به کار بردن الفاظ موهوم یا تهدید آمیز، از متهم، شهود یا مطلعین پرسیده و پاسخ متهم یا شهود و مطلعین را صریح و واضح، در صورت مجلس، قید نماید و از آن ها، بخواهد، پس از مطالعه، ذیل برگه را امضا و اثر انگشت نمایند.

 

حقوق متهم در حین بازجویی

همانطور که قانون گذار، حقوق متهم در دعاوی کیفری را در قانون آیین دادرسی کیفری، پیش بینی کرده است، حقوق او، حین بازجویی را نیز، مد نظر داشته و تمامی آن ها را در قانون فوق الذکر آورده است. حقوق متهم، حین بازجویی، عبارتند از:

 

دریافت ابلاغ احضاریه، قبل از جلب او، مگر اینکه موارد مندرج در ماده 180 قانون آیین دادرسی کیفری، نظیر سالب حیات بودن مجازات جرم رخ داده یا عدم دسترسی به آدرس متهم، پس از تحقیق، وجود داشته باشد.

 

تفهیم اتهام به متهم و تفهیم حقوق قانونی وی به او.

 

حضور مقام تحقیق، نزد متهم، برای انجام بازجویی، در مواردی که متهم، بیمار بوده یا کهولت سن داشته و یا به هرعلتی که موجه تشخیص داده شود، امکان حضور در نزد مقام تحقیق را برای انجام بازجویی نداشته باشد.

 

سکوت او در پاسخ به سوالات بازجو تا روز ارجاع پرونده به دادگاه .

 

داشتن وکیل همراه، در روز بازجویی و امتناع از صحبت تا حضور وکیل.

 

نوشتن پاسخ سوالات بازجو، توسط خود متهم، در صورت باسواد بودن و تمایل به این امر.

 

داشتن مترجم، برای متهمینی که قادر به صحبت به زبان فارسی نیستند.

 

داشتن مترجم مسلط به زبان اشاره برای افراد کر و لال.

از آنجا که متهمین، صرف در معرض اتهام بودن، مجرم محسوب نمی شوند، قانون گذار، حقوقی را برای آن ها پیش بینی کرده که علاقمندان به کسب اطلاع از حقوق متهم، می توانند، نسبت به مطالعه مقاله زیر، اقدام کنند.

نمونه سوالات بازجویی از متهم

از پرسش های رایجی که در خصوص بازجویی، وجود دارد، این است که سوالات بازجویی چیست و چه مواردی را در بر می گیرد؟ آیا بازجو، از تمامی متهمین، شهود و مطلعین، پرسش های یکسانی را خواهد داشت یا سوالات و محتوای آن ها، بسته به نوع جرم، متفاوت هستند؟

 

در پاسخ به این پرسش باید گفت، سوالات بازجویی، بسته به نوع جرم ارتکابی و بسته به شخصی که در معرض بازجویی قرار گرفته؛ اعم از متهم، مطلع، شاهد و… متفاوت می باشد و بازپرس، سوالات یکسانی را در همه جرایم، مطرح نمی کند. در زیر، نمونه سوالات بازجویی از متهم به جرم سرقت، آورده شده است:

 

نام و نام خانوادگی، نام پدر و آدرس و شغل شما چیست؟

 

در روز سرقت، در چه مکانی حضور داشتید و در چه شهری بودید؟

 

آیا جرم انتسابی را قبول دارید یا خیر؟

 

ادله شما، مبنی بر مجرم و متهم نبودن، مستند به چه مواردی است ؟

علی رغم اینکه متهم، باید، پس از دریافت احضاریه، در موعد مقرر، در دادگاه، حاضر شود، در قانون، مواردی، تحت عنوان موارد عذر موجه عدم حضور متهم، پیش بینی شده است که مطالعه مقاله زیر، جهت کسب اطلاعات بیشتر در خصوص آن، توصیه می گردد.