درباره اجرت المثل بعد از فوت شوهر باید بگوییم که با توجه به یک مبنا که کلی می باشد عمل انسان دارای احترام است و مستحق اجرت هم می باشد و شخصی که کاری را انجام می دهد استحقاق دریافت اجرت را دارا می باشد، مگر این که قصد تبرع داشته باشد. در تعریف حقوقی آن می توان گفت که ” اگر شخصی از مال یا کار دیگری منتفع شود و عین مال باقی مانده باشد و برای مدتی که منتفع شده بین هر دوطرف مال اجاره ای معین نشده باشد آن چه بابت اجرت منافع استیفا شده باید به صاحب مال ذکر شده بدهد، اجرت المثل نام دارد.
در قوانین اسلام و به تبع آن درقانون های کشور ما، حقوق مالی زن ذکر شده است که قسمتی از آن ها با ازدواج به زن تعلق می‌گیرد و تامین و پرداخت آن بر عهده مرد می باشد و باید آن را بپردازد.
بعضی از مردم این عقیده را دارند که با فوت مرد، اجرت المثل بعد از فوت شوهر زن از او سلب می‌شود ولی اصلا این گونه نیست. در این شماره حقوق مالی زن بعد از مرگ شوهر و مورد هایی را که زن توانای اش را دارد که در زمره حقوق مالی زن خود تصور و آن را نقد کند، مورد بررسی قرار می‌دهیم.
مهریه پس از مرگ شوهر
شاید بیشتر افراد تصور داشته باشند بعد از فوت شوهر، مطالبه مهریه امکان ندارد و زن دیگر این توانایی را ندارد مالک مهریه درج شده در عقد نامه ازدواج باشد وآن را بخواهد در حالی که این عقیده درست نیست و مقنن می‌گوید اگر زنی بعد از مثلا سه سال از تاریخ فوت همسرش قصد داردمهریه خود را مطالبه کند، این امکان موجود است.
حقوق مالی زن
اجرت المثل حقوق مالی زن حتی بعد از فوت است. چنانچه زوجه کارهایی را که شرعا به عهده وی نبوده به دستور زوج و با عدم قصد تبرع انجام داده باشد و برای دادگاه نیز ثابت شود، دادگاه اجرت المثل کارهای انجام گرفته را محاسبه و به پرداخت آن حکم می نماید.
اگر متوفی چند همسر دائمی دارا باشد حقوق مالی زن وظیفه یا مستمری به تساوی بین آن ها است و بقیه افرادی که ارث می برند قانونی تقسیم می شود.
اجرت المثل بعد از فوت شوهر و فرزندان و سـایر وراث قانونی کلیه کارکنان شاغل و بازنشـسته قانون استخدام کشوری تقسیم و پرداخت می‌شود.
مطالبه مهریه از طریق دادگاه خانواده
- هر دو زوج توانایی این را دارند که با ارائه دادخواست حقوقی به دادگاه مخصوص خانواده، مهریه خود، هزینه دادرسی و حق الوکاله وکیل را طلب کنند.
- همزمان تقاضای توقیف ترک همسرش را داشته باشد.
- زن باید برای یک میلیون تومان اول مهریه، ۱۵هزار تومان تمبر و برای مابقی مهریه به ازای هر یک میلیون تومان، ۲۰ هزار تومان تمبر الصاق کند.
- در صورت ناتوانی زن در پرداخت هزینه دادرسی، او این توانایی را دارد که دادخواست اعسار از پرداخت هزینه دادرسی را به پیوست دادخواست مهریه ارائه کند که دادگاه بدواً به این خواسته رسیدگی و سپس به خواسته اصلی می‌پردازد.
- بدیهی است زوجه، در صورت اثبات اعسار از پرداخت هزینه دادرسی معاف می شوند.
اگر مهریه وجه رایج باشد
اگر مهریه زن وجه رایج است (نه سکه یا اموال منقول و غیرمنقول) براساس «شاخص» سال فوت شوهر باید مهریه را حساب کند.
فرض کنیم زنی بعد از ۲ سال از تاریخ فوت همسرش این قصد را دارد که مهریه خود را طلب کند، آن چه مسلم می باشد این است که این دعوی باید به طرفیت ورثه فرد فوت شده که ترکه (اموال به جا مانده از متوفی) را قبول کرده اند، در دادگاه طرح و اقامه بشود.
ارث بری زن در ازدواج موقت
زوجینی که به ازدواج موقت به عقد هم در آمده اند از هم دیگر ارثی نمی برند، مگر در ضمن عقد ازدواج موقت شرط ارث بردن شده باشد که هر کدام که یک چنین شرطی برای او شده است، همچون زن و شوهر دائمی ارث می برد.
لزوم پرداخت سهم زن از ترکه و اجرت المثل بعد از فوت شوهر
- افرادی که ارث می برند تا سهم زن را نداده باشند، نباید در بنا و چیزهایی که زن از قیمت آن ها دارای ارث است، بدون اجازه او دست درازی کنند
- اگر پیش از دادن سهم زن، این ها را به فروش برسانند، اگر که زن معامله را اجازه دهد، صحیح وگرنه نسبت به سهم او باطل می باشد.
مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت اسناد رسمی
زن این توانایی را دارد که از طریق اجرای ثبت اسناد رسمی مهریه خودش را طلب کند به این شکل که:
- قباله ازدواج خودش را به دفترخانه محل ثبت عقد ارائه بدهد و صدور اجرائیه را خواستار باشد
- با اجرائیه به اداره ثبت مراجعه کند و مهریه خودش را طلب کند.
- باید به مقدار نیم عشر دولتی هزینه اجرایی بپردازد که بعد ها این هزینه از ترکه متوفی گرفته می شود.
- اجرائیه به افرادی که ارث می برند شخص فوت شده ابلاغ می‌شود و ۱۰ روز مهلت داده می شود تا طلب زوجه را پرداخت کند.
- در صورتی که شوهر دین خود را نپردازد زن این توانایی را دارد که با معرفی مال های شخص فوت شده به اجرای ثبت، تقاضای توقیف اموال کند و نیز این توانایی را دارد مطالباتی را که شوهر از افراد دیگری دارد را توقیف کند.
با تمهیدات فرعی می‌توان سهم الارث زوجه را بالاتر برد، برای نمونه شوهر می این توانایی را دارد که یک سوم ماترک خود، یا کمتر از آن را، به‌سود همسرش وصیت کند.
درخواست اجرت المثل بعد از فوت شوهر
در تعریف اجرت‌المثل باید بگوییم که زن وظیفه های خاصی در زندگی زناشویی دارا می باشدکه به وسیله قانون و شرع برشمرده شده است. این وظیفه ها شامل تمکین عام و تمکین خاص می باشد. تمکین عام به معنای حضور زن در زندگی مشترک و انجام وظیفه هایی است که شرع و قانون آن ها را بیان کرده اند. برای نمونه زن شرعا این توانایی را ندارد که بدون اجازه همسر خودش از خانه خارج شود.
ادامه تحصیل و کار کردن زن در خارج از منزل هم باید با اجازه شوهر باشد، هر چند در حال حاضر خیلی از زن ها این حقوق را در عقدنامه دریافت می‌کنند. تمکین خاص هم به معنای عمل کردن زن به وظیفه های زناشویی می باشد. حال اگر زن در طول زندگی مشترکش و در خانه همسر خودش، کاری به جز این مورد ها را به دستور شوهرش انجام بدهد، مستحق پاداشی می باشد که به آن اجرت المثل بعد از فوت شوهر می گویند. قانون در صورت فوت کردن شوهر، تکلیف این پرداخت را نیز معلوم کرده است که طبق آن: زوجه می‌تو اند در صورت مطالبه، اجرت المثل ایام زندگی مشترک خود را از ماترک زوج متوفی با جلب نظر کارشناس مطالبه کند
مال های را که زن از آنها ارث می‌برد(تا قبل از سال ۸۷)
در‌خصوص تفاوت مهم میراث زن و شوهر ماده ۹۴۶ و ۹۴۷ قانون مدنی تعیین تکلیف کرده است. با توجه به این موضوع زوج از همه مال های زن وشوهر ارث می برد اما زن و شوهر فقط از مال هایی که در ادامه به آن اشاره می کنیم ارث می برند:
- از اموال منقوله، از هر چیزی که باشد فرقی نمی کند.
۲- از ابنیه و اشجار
۳- زوجه از قیمت ابنیه و اشجار ارث می‌برد و نه از عین آن ها.
تا سال ۸۷ برابر قانون مدنی زن از زمین و بهای آن ارث نمی‌برد و معادل قیمت بنای احداثی در آن یا درختان، به اندازه ی سهم خود شریک است.
از سال ۸۸، زن از بهای زمین هم ارث می‌برد و در صورتی که وارث بهای آن را به وی پرداخت نکند، این توانایی را دارد تا از عین اموال استیفاء حق کند.
بچه های دختر در صـورت نداشتن شغل یا شوهر و فرزندان پسر تا سن بیست سالگی و بعد از آن منحصراً درصورتی که معلول از کار افتاده نیازمند باشند، از کمک هزینه اولاد، بیمه و مستمری بازماندگان یا حقوق وظیفه والدین خود بهره‌مند می‌شوند.
نحوه مطالبه اجرت المثل ایام زندگی مشترک
دادخواست الزام شوهر به پرداخت اجرت المثل ایام زندگی مشترک در صلاحیت دادگاه خانواده است.
در این باره زوجه باید ادعای خود را با شهادت شهود یا ادله دیگر ثابت کنند و علم قاضی نیز دلیلی دیگر برای ثابت کردن این ادعا می باشد و دادخواست اجرت المثل زن مثل مهریه هر زمانی قابل مطالبه می باشد و اگر شوهر محکوم به پرداخت آن به همسرش بشود و آن را پرداخت نکند طبق قانون زن این توانایی را دارد که تقاضای اعمال ماده ۲ قانون نحوه ی اجرای محکومیت های مالی را کند و همسرش را جلب کند.
در این باره چنان چه مرد این توانایی را نداشته باشد که دفعة الواحده بپردازد این توانایی را دارد که اقدام به طرح دادخواست اعسار و تقسیط کند. زن و شوهر این توانایی را دارند که دادخواست اجرت المثل بعد از فوت شوهر را مستقل از دادخواست صادر کردن گواهی عدم امکان سازش دهد و نیازی نمی باشد که پس از طلاق به این موضوع اقدام کند.
درباره مطالبه اجرت المثل بعد از فوت شوهر زن بعد از طرح کردن دعوا دادگاه به دلیل های زوجه تحقیق محلی یا شهادت شهود رسیدگی کرده و متعاقب آن قرار ارجاع امر به کارشناس صادر می شود و کارشناس بعد از مطالعه پرونده و با توجه به سال های زندگی مشترک و گفتگو با زن شوهر نظر نهایی خود را اعلام می کند و نظر کارشناس ملاک صدور رأی می باشد.
ملاک تعیین اجرت المثل بعد از فوت شوهر چیست؟
اصولا کارشناس در صادر کردن نظر خود به مورد های زیر توجه می کند :
- وقتی زن و شوهر بیرون از خانه مشغول کاری باشند چونکه وقت کمتری را برای کارهای خانه دارند به بیشتر اوقات اجرت المثل او نسبت به زنانی که به صورت دائم در منزل کار می کنند کمتر می باشد.
آیا مطالبه اجرت المثل بعد از فوت شوهر امکان پذیر است ؟
مطابق ماده ۳۳۶ قانون مدنی منعی برای مطالبه اجرت المثل بعد از فوت شوهر وجود ندارد به دیگر سخن مطالبه آن در ایام زن و شوهر بودن مقید به زمان حیات شوهر نمی باشد، با وجود این اگر که زن و شوهر ثابت کند که در منزل شوهر کارهایی را به دستور مرد انجام داده و قصد تبرع نداشته است این توانایی را دارد دادخواست مطالبه ی اجرت المثل ایام زندگی مشترک را در دادگاه خانواده مطرح کند.
در این صورت دادخواست باید به طرفیت وراث فرد فوت شده طرح کند و در این باره باید شاهد هایی را را برای ثابت کردن ادعای خود به دادگاه معرفی کند و چنان چه مال های شوهر بین ورثه تقسیم شده باشد هر کدام از ورثه باید نسبت به سهم الارث خود این مبلغ را پرداخت نمایند.
