مفهوم کسب رضایت
لازم به ذکر است در صورت وجود خطر جانی (بدون نیاز به اخذ رضایت) یا کودک آزاری پس از در جریان گذاشتن مراجع قانونی اقدام به درمان خواهد شد.
کسب رضایت به این معنا است که بیمار به پزشک اجازه مداخله پزشکی دهد. بیمار حق دارد تصمیم بگیرد پس از آن که از تمام اطلاعات مربوط به بیماری خود مطلع شد، از درمان توسط پزشک جلوگیری کند یا آن که اجازه انجام این درمانها را بدهد.
کسب رضایت به صورت صریح یا ضمنی و غیر صریح است. کسب رضایت صریح از بیمار به صورت شفاهی یا کتبی صورت میگیرد. در موارد بستری در بیمارستان و اعمال شخصی یا جراحی ها و… رضایت کتبی لازم است.
در کسب رضایت ضمنی، بیمار عملی انجام میدهد که آن عمل به این مفهوم است که او به درمان رضایت داده است. مثلا: قرصی که پرستار برایش میآورد، می خورد یا عملا اجازه خونگیری از دستش را با بالا زدن آستینش صادر میکند.
رضایت ضمنی در مراحل اولیه بالینی مثل شرح حال، تحت نظر قرار گرفتن و… صادق است و معاینات اختصاصی تر مثل نمونه برداری و… را شامل نمی‌شود. از نظر قانونی کسب رضایت از بیمار الزامی است. به این صورت که اگر درمان بدون رضایت بیمار صورت بگیرد ضرب و جرح تلقی می‌شود و پزشکی که مرتکب این ضرب و جرح شده از لحاظ قانونی مورد تعقیب قرار میگیرد.
در فرایند کسب رضایت از بیمار نباید این حس به بیمار القا شود که مثلا، اراده و اختیارش را در رضایت دادن از دست داده و مجبور است که رضایت دهد. مثلا نباید این رضایت قبل از اقدام بزرگ و روی تخت جراحی مثل قبل از یک عمل سخت صورت گیرد. در این حالت کاملا اختیار و آزادی عمل از بیمار سلب می شود. به این ترتیب با ورود بیمار به بیمارستان اجازه نامه های مختلفی از وی و همراهان وی اخذ می‌شود.
عنصر قانونی رضایت
بند ج. ماده ۱۵۸ قانون مجازات اسلامی مقرر می دارد: هر نوع عمل جراحی یا طبی مشروع که با رضایت شخص یا اولیا یا سرپرستان یا نمایندگان قانونی وی و رعایت موازین فنی و علمی و نظامات دولتی انجام می شود، مجاز است. (در موارد فوری اخذ رضایت ضروری نیست) کسب رضایت نوعا پیش از انجام عمل جراحی از طریق رضایت نامه صورت میگیرد.
رضایت نامه
رضایت نامه مدرکی است که بیمار قبل از تن دادن به هر گونه اقدام درمانی در مراکز درمانی، آن را امضا میکند. در این رضایت نامه بیمار از کلیه خطرات عمل، راه های درمانی جایگزین و خطرات آن، توسط پزشک معالج آگاهی مییابد. رضایت نامه یک سند معتبر است لذا در مفاد و محتویات آن لازم است کلیه نکات قانونی رعایت شود. در این راستا هم فردی که رضایت را کسب میکند باید دارای شرایط خاصی باشد و هم بیمار باید از محتوای رضایت نامه آگاهی کامل داشته باشد.
در ایران معمولا فرم رضایت نامه در واحد پذیرش بیمارستان، توسط بیمار یا، ولی بیمار تکمیل و امضا می‌شود. به این ترتیب که مسئولین پذیرش، به نمایندگی از سوی پزشک معالج بیمارستان از مریض یا بستگان نزدیک وی در جهت انجام اقدامات درمانی مجوزهای مناسب را اخذ می کنند. امضای این فرم توسط بیمار یا نماینده وی مدرکی از رضایت بیمار برای خدمات و اقدامات درمانی محسوب می‌شود. رضایت نامه برای اقدامات غیر قانونی و غیر اخلاقی هم چون سقط جنین معتبر نیست.
عنصر قانونی برائت
ماده ۴۹۵ قانون مجازات اسلامی مقرر میدارد: هر گاه پزشک در معالجاتی که انجام می دهد موجب تلف یا صدمه بدنی شود، ضامن دیه است مگر آن که عمل او مطابق مقررات پزشکی و موازین فنی باشد یا این که قبل از معالجه برائت گرفته باشد و مرتکب تقصیری هم نشود و چنان چه اخذ برائت از مریض به دلیل نابالغ یا مجنون بودن او معتبر نباشد یا تحصیل برائت از او به دلیل بیهوشی و مانند آن ممکن نشود، برائت از، ولی مریض تحصیل می‌شود.
بر اساس تبصره یک این ماده، در صورت عدم قصور یا تقصیر پزشک در علم و عمل برای وی ضمان وجود ندارد؛ هر چند برائت را اخذ نکرده باشد.
برائت نامه
برائت نامه عبارت است از آن که پزشک قبل از شروع به اقدام درمانی، خطرات احتمالی را به بیمار یا، ولی او تذکر دهد و کتبا برائت نامه اخذ کند تا در صورت بروز خسارت، مسئول و مدیون نباشد.
در حالتی که پزشک، رضایت بیمار را اخذ کرد مجاز است تا بر اساس تشخیص خود، مناسب ترین راه درمان را انتخاب و طبق آن عمل کند. از آن جایی که برائت را اخذ کرده است اگر بیمار در طی درمان دچار عوارض یا نقص عضو شود (در صورتی که پزشک بر اساس موازین علمی و فنی عمل کند) مقصر نیست.
تفاوت رضایت نامه و برائت نامه
اگر پزشک فقط رضایت اخذ کند در صورت بروز مرگ، نقص عضو یا خسارت مالی، ضامن است، ولی اگر برائت را اخذ کند مسئول خسارت وارده نیست. البته اگر پزشک در بروز عوارض مقصر نباشد حتی در صورت عدم اخذ برائت نیز ضامن نیست هم چنین اگر پزشک در انجام اقدامات پزشکی مقصر باشد و کوتاهی کند، برائتی که قبل از درمان گرفته است موجب از بین رفتن مسئولیت او نمی‌شود.
شرایط رضایت نامه معتبر
اخذ رضایت باید به صورت کتبی باشد. رضایت باید از بیمار یا، ولی قانونی او اخذ شود. در رضایت نامه، امضا و اثر انگشت رضایت دهنده وجود داشته باشد، رضایت دهنده بالغ باشد، رضایت دهنده عاقل باشد و رضایت کاملا آگاهانه بوده و هیچ گونه تهدید یا فشاری در گرفتن رضایت نباشد.
رضایت نامه بیمار در امور پزشکی به چه معناست؟
خوب است بدانید به این دلیل که انسان آزاد آفریده شده و دیگری حق دست درازی و هیچ گونه تعرضی به جسم او را ندارد، لذا اخذ برائت و رضایت از بیمار به معنای اجازه در نفس و فعل انجام طبابت و درمان می باشد. خواه این درمان در بردارنده عمل جراحی باشد یا تجویز و مصرف دارو و تحت نظر قرار گرفتن مانند بستری شدن در بیمارستان و سایر مواردی از این قبیل است. به عبارت دیگر انجام طبابت مانند عمل جراحی یا حتی اخذ نمونه خون از بیمار، دخل و تصرف به بدن شخص دیگری است که فی نفسه ممنوع و غیر مجاز می باشد.
لذا با تحصیل رضایت از بیمار که به صورت کتبی می باشد، به پزشک معالج این جواز و مجوز داده می شود که بتواند در جسم دیگری بدون آن که عنوان ضرب و جرح بر خود بگیرد، دخل و تصرف نماید. در غیر این صورت، یعنی اگر پزشک بدون رضایت بیمار و بدون وجود سایر شرایط قانونی دیگر، اقدام به طبابت نماید و مثلا پای بیمار را جراحی کند، به دلیل ایراد جراحت بر دیگری محکوم به پرداخت دیه در حق ایشان خواهد بود.
نکته: رضایت نامه بیمار در امور پزشکی به معنای مباح شدن عمل و طبابت پزشک است. به عبارت دیگر، اخذ رضایت از بیمار به معنای عدم مسئولیت پزشک نمی باشد.
از چه کسی باید تحصیل رضایت صورت گیرد؟
مطابق قوانین و مقررات جزایی کشور ما، اخذ رضایت نامه بیمار در امور پزشکی از افراد دارای اهلیت و صلاحیت گرفته می شود. یعنی اخذ رضایت پزشکی یا از بیماری گرفته می شود که بالای سن قانونی ۱۸ سال بوده و یا از ولی و سرپرست قانونی او اخذ می گردد. در غیر این صورت یعنی اخذ رضایت نامه بیمار به پزشک در امور پزشکی از شخص غیر بالغ و کسی که عدم صلاحیت دارد، اثری نداشته و مانند حالتی است که هیچ گونه رضایت یا برائتی از بیمار گرفته نشده است.
نکته: رضایت نامه آگاهانه بیمار به معنای آن است که در ابتدا به بیمار توضیح داده شود که قرار است چه نوع طبابت، درمان یا عمل جراحی بر روی وی انجام شود. تا بیمار بداند که دارد نسبت به انجام چه چیزی رضایت یا برائت خویش را اعلام می نماید.
شکایت از پزشک با وجود امضای رضایت نامه
شکایت از پزشک با وجود امضای رضایت نامه توسط بیمار، ممکن بوده و به لحاظ قانونی فاقد ایراد و اشکال است. ولیکن خوب است بدانید اخذ رضایت نامه بیمار در امور پزشکی مرتفع کننده مسئولیت از پزشک و بهترین دفاع پزشک از خود در مواقع طرح دعاوی واهی و کاذب می باشد. مانند آن که شخصی مدعی این امر باشد که بدون اذن و اجازه و رضایت او، پزشک نسبت به انجام اعمال پزشکی خواه درمانی خواه زیبایی اقدام نموده است. زیرا رضایت نامه کتبی از بیمار در شرایطی اخذ می شود که وی بالغ، آگاه، مشرف بر امر و بدون هیچ گونه فشار و تهدیدی نسبت به امضای رضایت نامه به پزشک یا برائت نامه اقدام نموده است.
استثنای وارد بر اخذ رضایت و برائت (شرایط اورژانسی)
در چه مواردی اخذ رضایت نامه بیمار در امور پزشکی ضروری نبوده و بدون رضایت نامه باید اقدام به طبابت و درمان صورت پذیرد؟ در موارد فوری و اورژانسی مانند: بیهوشی بیمار نیاز به اخذ رضایت نامه کتبی از بیمار نمی باشد. نظر به فوریت اقدامات پزشکی برای حفظ جان بیمار، این الزام مرتفع می گردد. مانند آن که اگر برای جری اقدامات و عملیات اعلام رضایت بیمار مانند: امضا و اثر انگشت او یا ولی قانونی اش صبر نماییم با فوت بیمار مواجه خواهیم شد.
در این موارد نظر به ضرورت بر حفظ جان بیمار و کاهش احتمال بروز آسیب شدید و غیر قابل جبران مانند آن که بر اثر عدم اقدام فوری و نرسیدن اکسیژن به مغز ضایعه ای برای همیشه در مغز بیمار ایجاد شده که حتی ممکن است قدرت تکلم، تحرک و غیره را از بیمار سلب نماید، تاخیر برای اخذ برائت از بیمار جایز نبوده و پزشک می تواند بدون گرفتن رضایت نامه از بیمار نسبت به اقدامات پزشکی عمل نماید.
نمونه رضایت نامه بیمار
رضایت نامه بیمار در امور پزشکی در بردارنده مواردی از قبیل رضایت نامه برای معالجه و درمان، رضایت نامه ترخیص با میل شخصی می باشد. هم چنین اخذ برائت و اجازه بیمار در فرم های چاپی از پیش تهیه شده موجود در بیمارستان ها، رضایت نامه کتبی قبل از عمل قطع عضو و بسیاری دیگر از موارد که اصولا بسته به نوع بیماری به صورت موجز و مشخص از بیمار اخذ می شود را می توان به عنوان نمونه های رضایت نامه کتبی بیمار به پزشک نام برد.
فرم برائت نامه و رضایت نامه
دریافت وکیل
مرکز حقوقی راهکار با همکاری برترین وکلای متخصص و مجرب، مشاوره و وکالت در امور حقوقی و کیفری رو به عهده میگیره. برا دریافت و رزرو وقت مشاوره با شماره تلفن های 09128719258 و 09150806049 با ما در ارتباط باشید. مارا در شبکه های اجتماعی با ایدی rahkarlaw دنبال کنید.
راهکار وکیل همراه شما
