بررسی حکم خودکشی در قوانین ایران| مرکز حقوقی راهکار

در شریعت اسلام و منطق قرآن، خودکشی و معاونت درآن، به عنوان ارتکاب فعل حرام، ممنوع و به تبع آن دارای عقوبت اخروی خواهدبود.خودکشی تلاشی آگاهانه به منظور خاتمه دادن به زندگی شخص توسط خودش می باشد و معاون جرم، کسی است که از طریق تحریک، فریب و نیرنگ، ایجاد تسهیلات در وقوع جرم و تهیه وسایل و یا ارائه طریق در ارتکاب رفتار مجرمانه ، همکاری و دخالت داشته باشد.در قوانین حقوقی ایران، خودکشی جرم محسوب نمی شود و به تبع آن معاونت در خودکشی نیز جرم نخواهدبود؛ چون مجرمیت معاون، یک «مجرمیت استعاری» است و هرگاه عمل ارتکابی جرم نباشد، وصف مجرمانه به معاون نیز تعلق نمی گیرد.

خودکشی در قوانین ایران

در حقوق جزای ایران، خودکشی و شروع به آن، جرم‎انگاری نشده است، ولی مسلم است که خودکشی مخل نظم عمومی است و از همین رو تمام ادیان و مذاهب این عمل را نهی کرده‌اند و دین مقدس اسلام نیز خودکشی را گناهی نابخشودنی دانسته و آن را در زمره گناهان بزرگ قرار داده است و مرتکب را مستوجب عقاب و کیفر اخروی می‎داند.

بر پایه نظریه مجرمیت استعاره‎ای، از آنجایی که خودکشی به طور قانونی جرم و قابل مجازات نیست، معاونت در خودکشی هم جرم تلقی نمی‌شود.

معاونت در خودکشی، زمانی جرم دانسته می‎شود که به حد «سببیت» برسد؛ مثال فرد از ناآگاهی کسی سوءاستفاده کند و موجب مرگ او به دست خودش شود.

در این حالت معاونت در خودکشی، قتل عمد دانسته می‎شود. تهدید به انجام خودکشی نیز در قوانین جزایی جرم نیست، مگر آنکه ازسوی فرد زندانی و در زندان انجام شود که در آن صورت، تخلف انضباطی از آیین‌نامه زندان تلقی می‎شود و با آن برخورد قضایی خواهد شد.

اصولا خودکشی چون اقدام علیه تمامیت جسمانی است، در موضوعات حقوق کیفری قابل بحث است و یک ماده از قانون مدنی ایران نیز به این موضوع پرداخته است.

ماده ۸۳۶این قانون می‎گوید هرگاه کسی به قصد خودکشی، خود را مجروح یا مسموم کند یا اعمال دیگر از این قبیل که موجب هلاکت است، مرتکب شود و پس از آن وصیت کند، آن وصیت درصورت هلاکت، باطل است و هرگاه اتفاقا منتهی به موت نشد، وصیت نافذ خواهد بود.

مصادیق جرم‌انگاری خودکشی در قانون درمورد خودکشی‌های موفق، یعنی آن نوع از خودکشی که هدف فرد محقق می‎شود و زندگی‌اش خاتمه می‎یابد، بدون شک نمی‌توان مجازاتی در نظر گرفت؛ زیرا اولا این عمل، جرم‌انگاری نشده است و ثانیا اصل شخصی بودن مجازات‌ها در نظام حقوق کیفری ایران، حاکم است و وقتی فرد می‎میرد، دیگر کسی وجود ندارد که بتوان او را مجازات کرد. اما زمانی که خودکشی به مرگ منتهی نمی‌شود، ممکن است عمل فرد تحت عناوین دیگری قابل مجازات باشد.

جرم خودکشی در ملا عام

اگر فردی بخواهد در انظار عمومی دست به خودکشی بزند، قطعا اقدام او باعث وقوع بی‌نظمی در محل و برهم خوردن آسایش و آرامش می‎شود که در این شرایط طبق ماده ۶۱۸قانون مجازات اسلامی هرکس با هیاهو و جنجال یا حرکات غیرمتعارف یا تعرض به افراد، موجب اخلال نظم و آسایش و آرامش عمومی گردد یا مردم را از کسب‌وکار بازدارد، به ۳ماه تا یک سال حبس و تا ۷۴ضربه شلاق محکوم خواهد شد. از سوی دیگر، خودکشی و آسیب‎رسانی به خود، در اسلام یک فعل «حرام» است. ماده ۶۳۸قانون مذکور بیان می‎کند: «هرکس علنا در انظار و اماکن عمومی و معابر تظاهر به عمل حرامی کند، علاوه بر کیفر عمل، به حبس از ۱۰روز تا ۲ماه یا تا ۷۴ضربه شلاق محکوم می‎شود»، لذا اگر کسی در منظر عموم اقدام به خودکشی کند و موفق نشود، از باب انجام فعل حرام در انظار و اماکن عمومی، قابل مجازات است.

جرم خودکشی در زندان

ماده ۶۳۸ قانون مذکور بیان می‎کند:

«هرکس علنا در انظار و اماکن عمومی و معابر تظاهر به عمل حرامی کند، علاوه بر کیفر عمل، به حبس از ۱۰ روز تا ۲ ماه یا تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم می‎شود»، لذا اگر کسی در مرئی و منظر عموم دست به خودکشی بزند و نمیرد، از باب انجام فعل حرام در انظار و اماکن عمومی، قابل مجازات است.

جرم خودکشی در سربازی

علاوه بر این، طبق ماده ۵۱قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح مصوب۱۳۸۲، هر نظامی‎ای که برای فرار از کار یا انجام وظیفه یا ارعاب و تهدید فرمانده یا رئیس یا هر مافوق دیگر یا برای تحصیل معافیت از خدمت یا انتقال به مناطق مناسب تر یا کسب امتیازات دیگر، عمدا به خود صدمه وارد کند یا حتی تهدید به خودزنی کند، حسب مورد علاوه بر جبران خسارت به حبس محکوم می‎شود؛ البته این مورد، فقط شامل نظامیان -کسانی که در استخدام نیروهای مسلح هستند یا سربازان وظیفه می‎شود.

جرم خودکشی از طریق رایانه

قانون جرایم رایانه‌ای مصـوب ۱۳۸۸نیز برای تحریک و تشویق به خودکشی، مجازات تعیین کرده است و بر این اساس می‎توان گفت که آن را نه به عنوان معاونت در جرم بلکه به عنوان جرمی مستقل، مستحق مجازات دانسته است.

به موجب بند ب ماده۱۵ قانون مذکــور، هرکس ازطریق سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی یا حامل‌های داده، افراد را به ارتکاب جرایم منافی عفت یا استعمال موادمخدر یا روان‌گردان یا خودکشی یا انحرافات جنسی یا اعمال خشونت‌آمیز، تحریک یا ترغیب یا تهدید یا دعوت کند یا فریب دهد یا شیوه ارتکاب یا استعمال آن‌ها را تسهیل کند یا آموزش دهد، به حبس از ۹۱روز تا یک سال یا جزای نقدی از ۵میلیون ریال تا ۲۰میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم می‎شود.

معاونت در خودکشی

برای شخصی که در خودکشی معاونت کرده طبق ماده ۱۲۶ قانون مدنی مجازات تعیین و در نظر گرفته شده است.مطابق ماده ۱۲۶ اشخاص زیر معاون جرم محسوب می شوند:
١. ترغیب تهدید و یا تحریک به ارتکاب جرم و یا با استفاده از فریب و دسیسه موجب وقوع جرم گردد.
٢. شخصی که وسایل ارتکاب جرم را فراهم سازد و یا تهیه کند و یا طریق ارتکاب جرم را به مرتکب ارائه دهد.
٣. آماده کردن و تسهیل وقوع جرم      

نظام‌های حقوقی درمورد خودکشی، رویکرد یکسانی درپیش نگرفته‌اند.

خودکشی در قوانین برخی کشورها جرم محسوب می‎شود.

در قوانین برخی دیگر از کشورها، در زمینه اموری چون خودکشی کمکی و خودکشی ناموفق، تمهیدات گوناگونی وجود دارد.

برخی کشـورها نیز پا را از این فراتر نهاده و خودکشی ناموفق را جرم تلقی کرده‌اند.

خودکشی در هند جرم است و جزای آن تا یک سال زندانی شدن به همراه پرداخت جریمه است؛ البته بعدها دولت هند در سال ۲۰۱۴ اعلام کرد که می‎خواهد این قانون را لغو کند.

طبق ماده ۳۰۹ قانون جزای مالزی، کسی که اقدام به خودکشی کند، چنانچه زنده بماند، تا یک سال زندان یا جریمه یا هر دو برایش درنظر گرفته می‎شود. خودکشی در کشور نروژ جرم نیست.

در ناحیه ویکتوریای استرالیا، تهییج یا تشویق فرد به خودکشی، جرم است و قانون به افراد این اجازه را می‎دهد که از هر نیرویی که لازم باشد، بهره گیرند تا فردی را از خودکشی رهایی دهند.

در کشور هلند چنانچه فردی در حین انجام خودکشی درکنار فرد خودکش حضور داشته باشد یا به وی اطلاعاتی درزمینه چگونگی انجام خودکشی بدهد، جرم نیست اما کمک به فرد خودکش در انجام خودکشی، مثال تهیه ابزارهای خودکشی و آموزش نحوه استفاده از آن ها جرم است. خودکشی کمکی ازسوی پزشک در این میان استثناست.

مطابق ماده ۱۱۰ قانون جزای روسیه، نیز تشویق افراد به انجام خودکشی و همچنین تهدید یا تحقیر نظام‌مند فرد به قصد مجبور کردن وی به انجام خودکشی، تا ۵ سال زندانی شدن درپی خواهد داشت.

دریافت وکیل

مرکز حقوقی راهکار با همکاری برترین وکلای متخصص و مجرب، مشاوره و وکالت در امور حقوقی و کیفری رو به عهده میگیره. برا دریافت و رزرو وقت مشاوره با شماره تلفن های 09128719258 و 09150806049 با ما در ارتباط باشید. مارا در شبکه های اجتماعی با ایدی rahkarlaw دنبال کنید.
راهکار وکیل همراه شما