یکی از مسائلی که پس از جاری صیغه عقد و شکل گیری رابطه زوجیت میان زن و شوهر، همواره مورد پرسش است تمکین زن از شوهر و بالعکس است. در بسیاری از دعواها و مشاجرات خانوادگی همواره بحث تمکین دچار خدشه شده و زنان در اولین اقدام علیه همسر خود از تمکین خودداری می‌کنند و همین امر موجب می‌شود تا مردان با دادخواست الزام به تمکین زن، سعی در حفظ کیان خانواده خود داشته باشند. در این مقاله، تلاش می‌کنیم تا بحث تمکین زن از شوهر و موارد ساقط شدن این حق مردان را به طور کامل بررسی نماییم.
تعریف حقوقی تمکین
تمکین در معنای لغوی به معنای فرمان بردن و اطاعت از شخصی است. در تعریف حقوقی تمکین به معنای فرمانبرداری کلی و عام زن از شوهر و برآورده کردن نیازهای مختلف وی از جمله نیاز جنسی است. البته موضوع تمکین صرفا در مورد اطاعت زن از شوهر نیست و با توجه به ماده ۱۱۰۳ قانون مدنی که زن و شوهر مکلف به حسن معاشرت با یکدیگر هستند، مرد نیز باید در تمکین از همسر خود به خصوص در مسائل زناشویی و جنسی بکوشد. در مقابل تمکین، عبارت نشوز قرار دارد که در مورد زنان به کار می‌رود و زن ناشزه زنی است که از انجام وظایف خود نسبت به شوهرش خودداری می‌کند.
انواع تمکین
به طور کلی و از دیدگاه حقوقی، تمکین به دو بخش تقسیم می‌شود. انواع تمکین عبارتند از:
تمکین عام: که به معنای خوش خلقی، حسن معاشرت و قبول و انجام دادن خواسته‌های شرعی و اخلاقی مرد است.
تمکین خاص: به معنای همراهی و اطاعت زن در برقراری رابطه جنسی با شوهر خود است. هر چند که قانون در این زمینه در روابط خصوصی افراد دخالت چندانی ندارد. به این معنا که چنانچه زن در خانه شوهر باشد، اصل بر این است که هم تمکین عام و هم تمکین خاص را انجام می‌دهد. مگر آن که خود زن در دادگاه اقرار به عدم تمکین نماید و یا شواهد دیگری (نظیر گواهی بکارت پزشکی قانونی و …) برای اثبات عدم تمکین وجود داشته باشد.
مراحل رسیدگی به دعوی الزام به تمکین زن
چنانچه زن از شوهر خود تمکین نکند، مرد برای احقاق حق خود باید دادخواست الزام به تمکین زن را مطرح کند. مراحل رسیدگی به دعوی الزام به تمکین زن عبارتند از:
چنانچه زن از خانه شوهر خود خارج شده به طوری که مدت زمان رفتن زن از خانه شوهر در عرف قابل پذیرش نیست، مرد ابتدا باید به همسر خود یه اظهارنامه قانونی از طریق دفتر خدمات الکترونیک قضایی ارسال نماید و از طریق آن، همسر خود را به بازگشت به خانه دعوت کند. معمولا در اظهارنامه فرصت ۳ روز تا یک هفته برای بازگشت همسر به خانه درنظر گرفته می‌شود.
چنانچه زن حاضر به بازگشت نشد، مرد می‌تواند با مراجعه دوباره به دفتر خدمات الکترونیک قضایی، دادخواست الزام به تمکین زوجه را ثبت کند.
مدارک لازم برای ثبت دادخواست الزام به تمکین
شناسنامه زوج
کارت ملی زوج
اصل یا رونوشت سند ازدواج یا عقدنامه
کپی اظهارنامه
باید توجه داشت که پس از ثبت دادخواست، دادگاه صالح براساس آدرس اعلام شده از سوی زن در سامانه ثنا و یا آدرس اعلامی از سوی مرد در هنگام ثبت دادخواست تعیین می‌شود.
در جلسه رسیدگی، قاضی دلایل زن را برای عدم تمکین به دقت بررسی می‌کند، چنانچه زن نتواند دلیل محکمه پسندی برای دادگاه ارائه نماید، دادگاه رای الزام به تمکین زن از شوهر را صادر می‌نماید.
چنانچه زن، به حکم اعتراض نماید، پرونده به دادگاه تجدیدنظر ارجاع می‌شود. در نهایت پس از قطعی شدن حکم، به زن ۱۰ روز فرصت داده می‌شود که به منزل همسر خود مراجعت کند.
چنانچه مرد هنوز خانه با لوازم (اثاث البیت) تهیه نکرده باشد و یا زن اعلام کند که خانه تهیه شده در شان وی نیست، قاضی با صدور قرار کارشناسی از کارشناس مربوطه می‌خواهد تا بررسی شرایط منزل، از مناسب بودن منزل اطمینان حاصل کند.
چنانچه زن در مهلت مقرر به منزل مراجعه نکند، ناشزه محسوب شده و نفقه وی قطع می‌شود. همچنین مرد با استناد به نشوز زن می‌تواند، دادخواست ازدواج مجدد دهد و بدون طلاق دادن همسر اول، زن دوم اختیار کند.
در چه مواردی زن می‌تواند از شوهر خود تمکین نکند؟
در برخی از موارد، ترک منزل از سوی زن به معنای عدم تمکین و نشوز وی نیست. حال سوال اینجاست که در چه مواردی زن می‌تواند از شوهر خود تمکین نکند؟ براساس قانون مدنی زن در موارد ذیل می‌تواند از تمکین خودداری کند:
چنانچه شوهر دچار بیماری مقاربتی باشد و رابطه برای زن خالی از خطر نباشد، زن می‌تواند از تمکین خودداری کند این موضوع در ماده ۱۱۲۷ قانون مدنی ذکر شده است.
اگر زن بتواند ثابت کند که ماندن وی در خانه شوهر موجب خوف ضرر و آسیب مالی، جانی و بدنی و یا شرافتی است، زن براساس ماده ۱۱۱۵ قانون مدنی می‌تواند منزل جداگانه یا علی حده اختیار کند و چنانچه در دادگاه، دلایل زن اثبات شود، دادگاه حکم به تمکین نمی‌دهد.
چنانچه، مسکن تهیه شده توسط زوج، در شان همسرش نباشد. شانیت زن در تهیه منزل براساس میزان تحصیلات، شغل وی، محل سکونت خانه پدری و عوامل دیگر تعیین می‌گردد. البته در مورد اثاثیه منزل، کارشناس صرفا وسایلی را درنظر می‌گیرد که برای زندگی واجب است و وسایل لوکس و یا غیرضروری، ملاک بررسی شرایط خانه نیست.
حق حبس
چنانچه زن در دوران عقد باشد و هنوز باکره باشد، به استناد حق حبس می‌تواند تا زمانی که مهریه وی پرداخت نشده، از تمکین خودداری کند. البته به محض برقراری اولین رابطه جنسی، حق حبس زن از بین می‌رود.
چنانچه زن در دوران قاعدگی باشد، بحث تمکین وی از شوهر منتفی است.
چنانچه زن در هنگام عقد، حق تعیین مسکن را از مرد گرفته باشد، به استناد آن می‌تواند از تمکین خودداری کند.
دریافت وکیل
گروه وکلای راهکار با مدیرت وکیل فرشته محمد حسینی و سابقه درخشان و پرونده های موفق طی سال های اخیر آماده بررسی پرونده های قضایی و مشاوره های تخصصی در حوزه های مختلف حقوقی می باشد. با اعتماد به وکلای پایه یک دادگستری این موسسه می توانید از استیفای کامل حقوق قانونی خود اطمینان خاطر داشته باشید.
