اعلام بطلان معامله موضوعی است که امروزه در اکثر دادگاه ها به چشم می خورد؛ چرا که افراد به خیال خود قراردادی را به صورت درست و صحیح منعقد نموده اند. اما با حکم دادگاه ها آن معاملات باطل اعلام می شود. پس باید در ابتدا و قبل از منعقد شدن قرارداد و معامله فی مابین به نکاتی که می تواند موجب ابطال معامله مذکور گردد توصیه شود.
آثار اعلام بطلان معامله
همانطور که مستحضر هستید هرگاه در عالم حقوق از واژه بطلان استفاده گردد، که عمدتا در برابر معاملات می باشد. این بطلان آثار قهقرایی به همراه دارد. منظور از آثار قهقرایی این است که تمامی شرایط را به شرایط قبل از وقوع عقد باز می گرداند. اهمیت این موضوع به این خاطر است که در برخی از مواقع منافع مال متصل و در برخی دیگر منفصل است و اینجاست که آثار بطلان بیشتر به چشم می آید.
شرایط صحت اعلام بطلان معامله چیست؟
اعلام بطلان معامله نیازمند رعایت شرایط خاصی است. همانطور که می دانیم هر معامله مطابق با ماده ۱۹۰ قانون مدنی باید دارای شرایطی باشد. تا آن را معامله ای صحیح بشماریم. پس به بیانی ساده تر برای صحت هر معامله وجود شرایطی که در ادامه اعلام می گردد ضروری و اساسی است.
۱ . قصد و رضای طرفین
۲ . اهلیت طرفین
۳ . موضوع معین که مورد معامله باشد
۴ . مشروعیت جهت معامله
بنا بر ماده فوق از قانون مدنی هرگاه یکی از شرایط مطروحه وجود نداشته باشد. این حق برای طرف دیگر و گاه خود شخص ایجاد می شود که با مراجعه به دادگاه اقدام به اقامه دعوای اعلام ابطال معامله نماید.
نکته: در قانون اصل بر صحت معاملات است مگر آنکه خلاف آن اثبات گردد.
اعلام بطلان معامله به دلیل نامشروع بودن جهت
اعلام بطلان معامله به دلیل نامشروع بودن جهت به چه معناست؟ ما می دانیم که در عقد قرارداد بین طرفین لازم نیست که جهت و قصد طرفین از انعقاد آن معامله ذکر شود. اما اگر به هر دلیلی ذکر شد حتما می بایست از جهت قانونی مشروع باشد. چرا که در غیر این صورت آن معامله از پایه و اساس باطل است. این امر را می توان با استناد به ماده ۲۱۷ قانون مدنی مشخص نمود.
اعلام بطلان معامله به قصد فرار از دین
اعلام بطلان معامله به قصد فرار از دین چیست؟ همانطور که مستحضر هستید مطابق با قانون و ماده ۲۱۸ قانون مدنی که اینگونه اعلام می دارد: هرگاه معلوم شود که معامله به قصد فرار از دین و به صورت صوری انجام شده آن معامله باطل است. روشن است که این دعوا می تواند از سمت خواهان و یا هر شخص ذینفع دیگری مطرح شود و هر گاه این طیف معاملات به قصد فرار از دین باشد سر انجامی جزء اعلام بطلان معامله از سوی دادگاه در بر نخواهد داشت. البته اثبات این امر با توجه به شرایط حاکمه مقدور خواهد بود و ارتباط مستقیمی با اوضاع و احوال طرفین معامله دارد.
اعلام ابطال معامله به دلیل حجر
حجر در لغت به معنای کسی است که از انجام و تصرف در امور و اموال خود از جمله معاملات منع شده است. پس با اثبات این امر یکی از آن شرایط اساسی صحت معاملات و قرار داد ها زیر سوال می رود. و این موضوع خود دلیلی بر اعلام ابطال معامله می باشد. صغیر، مجنون و سفیه به همراه تاجر ورشکسته در پاره از مواقع از اسباب حجر به شمار می آیند. تمامی افراد نام برده از دخل و تصرف در اموال خود ممنوع می باشند. پس انجام هر گونه معامله با این افراد با حکم اعلام ابطال معامله رو به رو می گردد.
نکته: در حالت های خاص پس از اجازه ولی یا سرپرست با برخی از افراد فوق الذکر معامله صحیح خواهد بود.
اعلام بطلان معامله در دادگاه چگونه می باشد؟
مطابق با توضیحات داده شده برای آغاز و طرح دعوا نیاز به دادخواست می باشد. پس از تهیه و تنظیم آن و تحویل به مراجع قضایی این امر توسط ایشان مورد رسیدگی قرار می گیرد. ما می دانیم که دعوای اعلام ابطال معامله دعوایی مالی است که توسط مدعی و با اثبات یکی از موجبات عقد برای دادگاه و احراز آن توسط مرجع قضایی ثابت می گردد.
اصولا بطلان معامله به دو صورت تحقق پیدا می کند. یکی اینکه بطلان می تواند از مواردی باشد که در ابتدای تشکیل معامله باعث باطل شدن آن باشد و یا اینکه از مواردی باشد که در زمان وقوع عقد صحیح بوده ولی با پیش آمدن شرایطی بعد از عقد و معامله موجب بطلان معامله شود. پس دادگاه با در نظر گرفتن این موضوعات اقدام به اعلام بطلان معامله می نماید. رای دادگاه یک رای اعلامی است.
نکته: متداول ترین حالت ابطال سند رسمی, اعلام بطلان معامله تحقق یافته ای است که منجر به صدور سند رسمی گردیده است.
مدارک مورد نیاز آن برای این دعوا چیست؟
برای طرح و اقامه دعوا به همراه داشتن تصویر مصدق قرارداد در دعوای اعلام بطلان معامله الزامی است. داشتن سند مالکیت نیز می تواند در پیروزی در دعوا کمک شایانی را انجام دهد. برای اثبات ادعای خود می توانید از تمامی موارد احصا شده در قانون از قبیل شهادت شهود، اتیان سوگند، درخواست استعلام، ارجاع به کارشناسی و غیره بهره مند شوید.
دادگاه صالح به رسیدگی به این دعوا کجاست؟
همانطور که می دانیم و مطابق با مواد قانون آیین دادرسی مدنی اگر مورد معامله مال غیر منقول باشد دادگاه صالح به رسیدگی دادگاه محل وقوع ملک و مال غیر منقول خواهد بود و اگر مورد معامله از اموال منقول باشد دادگاه صالح دادگاه محل اقامت خوانده می باشد.
وکیل برای اعلام بطلان معامله
اعلام بطلان معامله با توجه به روزمرگی های زندگی اجتماعی و همچنین افزایش چشم گیر معاملات بین افراد که عمدتا برای رفع نیاز نیز می باشد از دعاوی حقوقی مبتلابه در دادگاه ها می باشد. از آنجایی که در ظاهر این امر یعنی دعوای اعلام ابطال معامله ساده به نظر می رسد اما بر عکس دعوای است با پیچیدگی فراوان و جزء مسائل دشوار در مباحث حقوقی به شمار می رود. از این رو توصیه می شود قبل از اخذ تصمیم به انعقاد قرارداد و انجام معامله از تجربه افراد مجرب در کنار خویش بهره مند شوید.
مرکز حقوقی راهکار با داشتن کادری مجرب و وکلای متخصص در زمینه اعلام بطلان معامله و سایر دعاوی ناشی از قرارداد آماده خدمت رسانی به شما عزیزان می باشد.
