در میان خانواده‌ها حتما شنیده‌اید که شخصی دارای خواهر و برادر ناتنی است. یکی از سوالات رایج در زمینه ارث، همین است که قوانین ارث خواهر و برادر ناتنی به چه صورت است و آیا از یکدیگر ارث می‌برند یا خیر؟ اگر شما نیز در این مورد سوال دارید، بهتر است با ما در این مقاله همراه باشید.
خواهر و برادر ناتنی کیست؟
خواهر و برادر ناتنی در اصطلاح عامیانه به خواهر و برادری گفته می‌شود که یکی از پدر یا مادر ایشان با هم مشترک نباشد. به عبارت دیگر اگر خواهر و برادر مادرشان یکی بوده ولی پدرشان متفاوت باشد و یا پدرشان یکی بوده اما از دو مادر متولد شده باشند، خواهر و برادر ناتنی نامیده می‌شوند.
البته در قانون مدنی ما که قوانین تقسیم ارث را بیان کرده است از این عبارت استفاده نشده است. بلکه از عبارات فقهی آن استفاده کرده است. در قانون به خواهر و برادری که دارای پدر مشترک باشند، اخوه ابی گفته شده و خواهر و برادری که مادرشان یکی باشد، کلاله امی نامیده می‌شوند. همچنین اگر خواهر و برادری تنی بوده و پدر و مادرشان یکی باشد، اخوه ابوینی نامیده می‌شوند.
شرط ارث خواهر و برادر ناتنی از متوفی
وقتی از سهم ارث خواهر و برادر ناتنی از متوفی سخن می‌گوییم، در واقع باید فردی را تصور کنید که ورثه او خواهران و برادران او هستند. جایی که متوفی پدر یا مادر است و فرزندان آنها دارای برادر و خواهر ناتنی هستند، از بحث ما خارج است.
اما شرط اصلی برای ارث خواهر و برادر ناتنی از هم این است که وارثی از طبقه اول در میان ورثه موجود نباشد. طبقه نخست از ورثه عبارتند از: پدر و مادر و فرزندان متوفی، هر چقدر پایین رود. برادر و خواهر از جمله برادر و خواهر ناتنی، در طبقه دوم از ورثه قرار می‌گیرند. قاعده کلی در ارث بردن این است که تا زمانی‌که فردی از طبقه بالاتر وجود دارد، دیگر فرد موجود در طبقه پایین‌تر ارث نخواهد برد. پس ارث متوفی تنها زمانی به برادر یا خواهر ناتنی‌اش خواهد رسید که او دارای پدر، مادر و فرزند اعم از نوه و نتیجه و … نباشد.
میزان سهم الارث خواهر و برادر ناتنی
برای این امر حالت‌هایی متصور است که سعی می‌کنیم همه را به تفکیک بیان کنیم. ورثه یا یکی است و یا متعدد است. اگر از متوفی تنها یک خواهر یا برادر مانده باشد، او تمام اموال را به ارث خواهد برد. اما اگر خواهران و برادران متوفی متعدد باشند:
- متوفی صرفا دارای خواهر و برادر امی است: ترکه به صورت مساوی بین خواهر و برادر تقسیم می‌شود و بین سهم مذکر و مونث هیچ فرقی نیست.
- متوفی دارای خواهر و برادر ابوینی است فقط: برادران دو برابر خواهران سهم خواهند برد و اگر همه برادر یا خواهر باشند، همه به نسبت مساوی سهم می‌برند.
- متوفی دارای خواهر و برادر ابی است فقط: برادران دو برابر خواهران سهم خواهند برد و اگر همه برادر یا خواهر باشند، همه به نسبت مساوی سهم می‌برند.
- متوفی دارای خواهر و برادر ابوینی و ابی است همزمان: خواهر و برادر ابی ارث نمی برند و ارث بین خواهر و برادر ابوینی به نسبت یک به دو تقسیم خواهد شد.
- متوفی دارای برادر و خواهر ابوینی و امی است همزمان: اگر برادر یا خواهر امی یکی باشد، یک ششم اموال را می‌برد و بقیه مال اخوه ابوینی است که به نسبت یک به دو بین اناث و ذکور تقسیم می‌شود.
اگر کلاله امی متعدد باشد، یک سوم اموال به آنها تعلق گرفته و بین خود بالسویه تقسیم می‌کنند و بقیه مال اخوه ابوینی است که به نسبت یک به دو بین اناث و ذکور تقسیم می‌شود. - متوفی دارای برادر و خواهر ابی و امی است همزمان: اگر برادر یا خواهر امی یکی باشد، یک ششم اموال را می‌برد و بقیه مال اخوه ابی است که به نسبت یک به دو بین اناث و ذکور تقسیم می‌شود.
اگر کلاله امی متعدد باشد، یک سوم اموال به آنها تعلق گرفته و بین خود بالسویه تقسیم می‌کنند و بقیه مال اخوه ابی است که به نسبت یک به دو بین اناث و ذکور تقسیم می‌شود. - متوفی دارای برادر و خواهر ابوینی و ابی و امی است همزمان: در این صورت برادر و خواهر ابی ارث نبرده و مانند حالت ۵ که متوفی دارای خواهر و برادر ابوینی و امی است، تقسیم صورت می‌گیرد.
ارث بردن خواهر و برادر ناتنی با وجود اجداد متوفی
تا اینجا سخن از شرایطی بود که در آن برای متوفی هیچ ورثه‌ای جز برادر یا خواهر او نباشد. اما باید دانست که پدربزرگ و مادربزرگ متوفی و هرقدر بالا رود، در طبقه دوم وراث جا داشته و در صورت زنده بودن، همراه خواهر و برادر ارث خواهند برد.
اگر متوفی هم خواهر و برادر داشته و هم اجدادش زنده باشند، در اینجا نیز فروضی متصور است. مبنای تقسیم‌بندی در اینجا خویشاوندی از طریق پدر یا مادر است. یعنی صرفا این مهم است که وارث از طریق پدر با متوفی نسبت دارد یا مادر. دیگر فرقی نمی‌کند که از اجداد اوست یا خواهر و برادر او.
- اگر خویشان مادر متعدد باشند: آنها یک سوم اموال را به ارث برده و بقیه به خویشان پدری خواهد رسید. ارث میان خویشان پدری بین اناث و ذکور به نسبت یک به دو تقسیم شده و میان خویشان مادری به صورت مساوی تقسیم خواهد شد.
- اگر خویشان مادری یکی باشد: او یک ششم اموال را به ارث برده و بقیه به خویشان پدری خواهد رسید. ارث میان خویشان پدری بین اناث و ذکور به نسبت یک به دو تقسیم خواهد شد.
