جرم فرار از خدمت در کشور هایی مطرح و قابل مجازات است که بر اساس قانون اساسی آن کشورها همه افراد ذکور در صورت نداشتن مشکل جسمانی در سنین خاصی به مدت مشخص به خدمت زیر پرچم فرا خوانده می‌شوند؛ خدمت اجباری یا خدمت نظام وظیفه در کشور ایران از زمان رضاخان شروع و با اصلاحاتی تا زمان حاضر ادامه داشته است. بر اساس ماده ۵۹ قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح کارکنان وظیفه نیروهای مسلح یا سربازان وظیفه هرگاه در زمان صلح بیش از ۱۵ روز متوالی مرتکب غیبت شده و عذر موجهی برای غیبت خود نداشته باشند فراری محسوب می‌شوند. چنانچه غایبان فراری دستگیر شوند ممکن است دادگاه نظامی آن ها را به سه ماه تا یک سال حبس یا سه ماه تا یکسال اضافه خدمت محکوم نماید. البته باید توجه داشت که این ماده قانونی کسانی را در بر می‌گیرد که خود را به حوزه نظام وظیفه معرفی کرده و قانونن جز نیروهای مسلح محسوب می‌شوند.
جریمه فرار از خدمت چیست؟
جریمه فرار از خدمت می تواند با توجه به شرایط مشمول متفاوت باشد یعنی اگر فردی کارهای اعزام به خدمت خود را انجام داده باشد و سپس به هر دلیل، خود را به حوزه نظام وظیفه برای اعزام به خدمت سربازی معرفی نکرده باشد یا پس از مرخصی رفتن از بازگشت به محل خدمت و حضور در پادگان های محل خدمت خودداری کند سرباز فراری محسوب می‌شود.
این گونه افراد معمولاً با توجه به آیین نامه انضباطی نیروهای مسلح با توجه به نوع تاخیر و میزان آن در مراجع قضایی نیروهای مسلح متناسب با نوع غیبت به مجازات های مشخص شده محکوم می‌شوند، گروه دیگر از مشمولین غایب، کسانی هستند که خود را برای خدمت سربازی به حوزه های نظام وظیفه معرفی نکرده اند.
معمولاً به جرم اینگونه افراد ابتدا در دادسرای عمومی و انقلاب سپس دادگاه کیفری ۲ رسیدگی می‌شود؛ تفاوت این دو گروه از غایبان فراری در آن است که مرجع قضایی رسیدگی کننده به تخلف آنها متفاوت است یعنی به اتهام مشمولین غایب ابتدا دادسرای عمومی و انقلاب سپس دادگاه کیفری ۲ رسیدگی می‌کند.
اما به اتهامات سربازان فراری پس از دستگیری یا بازگشت ارادی به خدمت ابتدا دادسرای نظامی و سپس دادگاه کیفری ۲ رسیدگی می‌نماید، فرار از خدمت می‌تواند با توجه به شرایط سرباز یا مشمول فراری مجازات های مختلفی از قبیل حبس، پرداخت جزای نقدی و اضافه خدمت در پی داشته باشد.
همانطور که گفته شد بر اساس ماده ۵۹ قانون مجازات جرائم در نیروهای مسلح هر گاه سربازی در زمان صلح بیش از ۱۵ روز غیبت متوالی بدون عذر موجه داشته باشد فرار از خدمت محسوب می‌شود و اگر به وسیله مراجع انتظامی یا دژبان مرکز، نیروهای مسلح دستگیر شود به حبس از سه ماه تا یک سال یا اضافه خدمت سه ماه تا یکسال محکوم میگردد.
همچنین براساس ماده ۶۰ قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح هر گاه سربازان و کارکنان وظیفه غایب نیروهای مسلح در زمان صلح خود را به مراجع قانونی و یگانه های مربوط معرفی نمایند، اگر این افراد برای اولین بار مرتکب فرار از خدمت سربازی شده باشند و ظرف مدت کمتر از ۶۰ روز از شروع غیبت، خود را یگانه های مربوطه معرفی کنند.
مجازات آن ها بدین شکل است که پرونده آنها به مراجع قضایی ارجاع داده نمی‌شود و در مقابل هر روز غیبت و فرار از خدمت معادل دو روز خدمت به دوره ضرورت آن ها افزوده می شود.
چنانچه کسانی فرار از خدمت بیش از ۶۰ روز داشته باشند و پرونده آنها به دادسرای نظامی ارسال شده باشد ممکن است به حکم دادگاه نظامی با توجه به شرایط به ۲ تا ۶ ماه حبس محکوم شوند، همچنین در زمان جنگ و فراخوان عمومی ممکن است شرایط متفاوت باشد.
یعنی اگر سرباز فراری در زمان بسیج و فراخوان عمومی حداکثر ظرف دو ماه از تاریخ شروع جنگ یا فراخوان عمومی خود را به یگانهای رزمی معرفی نماید از تعقیب و مجازات قضایی معاف می‌شود.
اما اگر معرفی سربازان فراری به یگان های مربوطه بیش از ۶۰ روز طول بکشد حکم فرار در زمان جنگ برای فرد فراری در نظر گرفته می‌شود که ممکن است مجازات ها و عواقب سختی را برای او در پی داشته باشد.
فرق سرباز فراری با غایب
فرق سرباز فراری با غایب در چگونگی معرفی به سازمان نظام وظیفه و اعزام به خدمت سربازی می‌باشد. بر اساس ماده ۵۸ قانون نظام وظیفه، مشمولان خدمت وظیفه عمومی دوره ضرورت، احتیاط و ذخیره که برای رسیدگی یا اعزام خدمت سربازی احضار می‌شوند اگر در مهلت یا موعد مقرری که اداره وظیفه عمومی اعلام کرده است خود را به سازمان نظام وظیفه معرفی نکنند سرباز فراری محسوب می‌شوند.
همچنین مشمولانی که دارای معافیت های موقت مثل معافیت تحصیلی هستند اگر پس از پایان مدت اعتبار معافیت ظرف یک ماه برای تجدید رسیدگی خود را به سازمان نظام وظیفه معرفی نکنند غایب شناخته می‌شوند و ممکن است برای اعزام به خدمت تحت پیگرد قانونی قرار گیرند.
در مجموع این گونه می‌توان گفت که سرباز غایب به کسی گفته می‌شود که مدت غیبت او از یک ماه بیشتر شده است بنابراین وقتی غیبت سرباز از یک ماه بیشتر شود سرباز فراری محسوب شده و برای او مجازات های مشخصی مثل محدودیت فعالیت های اجتماعی در نظر گرفته می‌شود.
مراحل دستگیری سرباز فراری
مراحل دستگیری سرباز فراری به این شکل است که پس از قطعی شدن فرار سرباز و گذشته یک ماه از زمان مشخص شده برای معرفی به یگان مربوطه یا حوزه نظام وظیفه، کلانتری محل سکونت سرباز فراری یا فرد مشمول وارد عمل می‌شود، بدین صورت که اخطار توسط مامور کلانتری به محل سکونت سرباز فراری ابلاغ میگردد.
سپس اگر سرباز فراری پس از دریافت برگ اخطار خود را به بیگانه مروطه معرفی نکند عملیات دستگیری او آغاز می‌شود؛ در نهایت اگر سرباز فراری از معرفی خود به یگان مربوطه سرباز زده و به مخفی شدن خود ادامه دهد نیروی پلیس و کلانتری او را تحت تعقیب قرار داده و پس از پی بردن به محل اختفاء او را دستگیر کرده و به دادگاه نظامی تحویل می‌دهند.
عواقب فرار از سربازی
عواقب فرار از سربازی در خیلی از موارد به اضافه خدمت، مجازات حبس و جریمه نقدی ختم نمی‌شود و ممکن است تبعات و مشکلات حقوقی و اجتماعی متنوعی را با توجه به شرایط، برای فرد به دنبال داشته باشد.
معمولا کسانی که به دلیل مشمول بودن یا ترک خدمت، کارت پایان خدمت یا معافیت از خدمت سربازی دریافت نمی‌کنند ممکن است از بسیاری حقوق اجتماعی محروم شوند؛ همچنین به اتمام نرساندن خدمت سربازی می‌تواند برای کسانی که می‌خواهند در ادارات، کارگاهها با کارخانه های دولتی و غیر دولتی استخدام شوند مشکل ساز شود.
همچنین کسانی که تحصیلات دانشگاهی یا غیر دانشگاهی در مراکز دولتی داشته باشند در صورت نداشتن کارت معافیت یا پایان خدمت نمی‌تواند مدرک تحصیلی یا گواهی تحصیلی برای اشتغال در مراکز مختلف را دریافت نمایند؛ علاوه بر این کسانی که مشمول باشند یا خدمت سربازی را به پایان نرسانده باشند نمی‌توانند از تسهیلات دولتی بانک ها مثل انواع وام ها استفاده نمایند.
همچنین افرادی که به عنوان مشمول غایب یا سرباز فراری شناخته شود ممکن است هر لحظه خطر دستگیر شدن به وسیله نیروی نظامی یا دژبان مرکز، نیروهای مسلح و معرفی به مراجع قضایی برای طی کردن مراحل قانونی را احساس کنند.
همانطور که گفته شد قانونگذار برای مشمولین غایب یا فراری از خدمت سربازی که به هر دلیلی در مراحل مختلف خدمت محل خدمت خود را ترک کرده باشند مجازات های مشخصی در نظر گرفته است که بر حسب شرایط و مدت فرار از خدمت سربازی می تواند برای فرد اضافه خدمت زندان یا جریمه نقدی در پی داشته باشد.
همچنین با توجه به قوانین جاری افراد مشمول یا فراری از خدمت سربازی به هیچ وجه به شکل قانونی نمی‌توانند گذرنامه یا مجوز خروج از کشور دریافت نمایند یا در مراکز دولتی و غیردولتی مشغول به تحصیل شوند، مگر نامه معافیت از خدمت به دلیل تحصیل به مراکز آموزشی ارائه دهند.
بخشش جریمه فرار از خدمت سربازی
بخشش جریمه فرار از خدمت سربازی را مراجع قانونگذار و ستاد کل نیروهای مسلح مشخص کرده و به حوزه‌های نظام وظیفه جهت اجرا اعلام می‌کند.
البته قانونگذار قوانین مربوط به حوزه نظام وظیفه و خدمت سربازی را طوری تنظیم کرده است که مراجع قضایی رسیدگی کننده به اینگونه پرونده‌ها از اختیارات لازم برای بخشش یا کاهش جریمه هایی در نظر گرفته شده قانونی برخوردار باشند.
دادرسان رسیدگی کننده به پرونده های سربازان فراری و مشمولین غایب می‌توانند بر اساس شرایط و قوانین جاری مجازات سربازانی را که به دلایل مختلف مانند مشکلات خانوادگی، نیازهای شدید مالی و … مرتکب فرار یا ترک خدمت شده اند را کاهش داده یا به جریمه و جزای نقدی تبدیل نمایند.
همچنین ممکن است مراجع تصمیم گیرند و مقامات قضایی نیروهای مسلح در صورتی که مشاهده نمایند که مشمول غایب یا فراری از خدمت از کاری که انجام داده است پشیمان بوده و اظهار ندامت می‌کند با توجه به سوابق اخلاقی مذهبی مثبت و حسن شهرت یا فقدان سابقه فرار از خدمت، مجازات حبس را به جزای نقدی از یک میلیون تا ده میلیون ریال یا اضافه خدمت از دو ماه چهار ماه تبدیل نمایند.
دریافت وکیل
گروه وکلای راهکار با مدیرت وکیل فرشته محمد حسینی و سابقه درخشان و پرونده های موفق طی سال های اخیر آماده بررسی پرونده های قضایی و مشاوره های تخصصی در حوزه های مختلف حقوقی می باشد. با اعتماد به وکلای پایه یک دادگستری این موسسه می توانید از استیفای کامل حقوق قانونی خود اطمینان خاطر داشته باشید.
