زندگی مشترک، عاملی است که موجب بقای جامعه انسانی تا به امروز شده است، اما در بسیاری از موارد بنابر دلایل گوناگون، از ازدواج مجدد شوهر گرفته تا غایب شدن یکی از زوجین، ازدواج بقا نمی یابد؛ لکن از نظر شرعی و اجتماعی شایسته است که پیوند زناشویی از بین نرفته و زوجین تمام تلاش خود را برای استمرار آن انجام دهند؛ بنابراین قانون عده به وجود آمد که انواع مختلفی دارد. یکی از انواع عده، عده طلاق می باشد که دارای شرایط و موارد ویژه ای است.
نگه داشتن عده یکی از احکام اسلامی است که در مورد زن مطلقه یا بیوه رعایت می شود. مطابق ماده ۱۱۵۰ قانون مدنی ایران، عدّه مدت زمانی است که پس از انحلال نکاح، زن نمی تواند مجدداً ازدواج نماید.
فلسفه حکم عده این است که برای پاسداشت حرمت ازدواج دائم و همچنین اموری مانند اختلال نسل، مناسب است که زوجه برای مدت زمان معینی از ازدواج مجدد خودداری کند. بدیه است پس از پایان عده زوجه می تواند با یک شخص دیگر ازدواج کند. به عبارت دیگر، برای پیشگیری از تداخل نسل و برای تعیین نسب فرزند در صورت وجود ازدواج قبلی، مدت زمانی باید سپری شود تا تعیین شود پدر فرزند، شوهر قبلی است یا جدید. برای نمونه هنگامی که صیغه طلاق جاری شده و نکاح به این صورت منحل می شود، زن باید مدتی صبر کند و بعد از آن شوهر دیگری اختیار کند. به این مدت عده طلاق گفته می‌شود.
انواع عده
بر مبنای قوانین اسلامی انواع گوناگون عده وجود دارد که هر یک، شرایط خاصی داشته و تحت حکومت قانون خاصی می باشد. در ادامه به برخی از مهمترین انواع عده اشاره خواهیم داشت:
- عده وفات
- عده طلاق
- عده عقد موقت
- عده همسر مفقودالاثر
- عده خانم یائسه
- عده زن حامله
- عده رجعی
- عده طلاق
ازدواج امری شایسته در جامعه انسانی است که موجب استحکام جامعه می شود. پیوند زناشویی، میبایست باعث خوشنودی جفت همسر باشد اما متاسفانه، گاهی زوجین رضایت کافی را کسب نکرده و تصمیم به طلاق می‌گیرند. در قوانین اسلامی آمده؛ پس از جدایی و طلاق، زن میبایست مدتی را به عنوان عده طلاق حفظ کرده و همسر دیگری اختیار نکند و مجرد بماند تا وضعیت او، به طور کامل مشخص شود. طلاق در شرایط متفاوتی ممکن است وقوع یابد که شرع برای هریک از شرایط، احکام متناسبی دارد.
چنانچه در زمان بارداری طلاق وقوع یابد، با اتفاق نظر همه مراجع، عده زوجه باردار تا زمان وضع حمل و یا سقط شدن جنین می‌باشد.
به طور مثال اگر طلاق در ماه اول بارداری انجام شود، عده طلاق در قانون، حدود هشت ماه و تا زمان تولد جنین است و اگر طلاق زن باردار در هشت ماهگی از بارداری اتفاق بیفتد عده طلاق حدود یک ماه است و بعد از آن ازدواج مجدد مانعی ندارد.
چنانچه زوجه باردار نباشد اما عادت ماهانه شود، عده طلاق چند روز است؟ پاسخ این سوال کمی متفاوت است؛ زوجه باید سه طهر (طهر از نظر شرع یعنی پاکی از حیض) صبر کند یعنی زن سه بار عادت زنانگی ببیند و از حیض پاک شود. اگر عادت ماهیانه نشود؛ عده طلاق او، سه ماه است.
ایامی که زوجه خون استحاضه (نوعی خونریزی ناشی از اختلال در چرخه قاعدگی زن) را مشاهده می‌کند نیز جزء ایام طهر بوده زیرا که از حیض و نفاسات پاک گشته است.
عده طلاق و عده فسخ نکاح سه طهر است مگر اینکه زن با توجه به سنش، عادت زنانگی نداشته باشد که در این صورت عده او سه ماه است.
عده در عقد موقت
چنانچه زن بر اساس سن باید عادت ماهانه را تجربه کند، اما به دلایلی خونریزی نداشته باشد، طول مدت عده چهل و پنج روز خواهد بود. اگر زن باردار باشد، مدت زمان عده در عقد موقت، تا پایان دوران بارداری وی می باشد. همانطور که اشاره شد، مدت عده وفات شوهر در عقد موقت نیز مانند عقد دائم، چهار ماه و ده روز است. اگر زوجه مطلقه در دوران عده با کسی رابطه داشته باشد، مرتکب رابطه نامشروع شده و نمی تواند در این مدت با کسی ازدواج کند.
عده همسر مفقودالاثر
زمان این نوع عده بر حسب شرایط گوناگون، متغیر است. در صورتی که شوهر برای مدت طولانی حضور نداشته باشد و هیچ اثری از او نباشد، زوجه می‌تواند مفقودالاثری شوهر را اعلام کند. چنانچه شوهر در این مدت مالی برای گذران زندگی همسرش گذاشته باشد، یا خانم سرپرستی داشته باشد که او را از نظر مالی تامین کند، طلاق جایز نیست. اما اگر هیچ کدام از دو حالت بالا وجود نداشت، زوجه می‌تواند به دادگاه مراجعه کرده و مفقودالاثری همسر را اعلام کند. پس از سپری شدن زمان چهار سال زوجه می تواند از دادگاه عمومی و حقوقی آخرین محل اقامت شوهر، صدور حکم موت فرضی شوهر را تقاضا کند. سپس با جاری شدن صیغه طلاق به صورت غیابی زوجه باید چهار ماه و ده روز عده نگه دارد. چنانچه شوهر غایب در طول این مدت از غیبت بازگشت می تواند به زوجه خود رجوع کند. اما پس چنانچه شوهر پس از مدت عده حاضر شود، دیگر امکان رجوع به زوجه برای او وجود نخواهد داشت.
عده زن یائسه
زن یائسه یعنی زنی که عادت ماهانه نمی بیند و غدد جنسی او توان بارداری را از دست داده است. زن یائسه عده طلاق و فسخ نکاح ندارد، اما باید عده وفات را سپری کند. عده وفات در مورد زن یائسه نیز مانند سایر زنان چهار ماه و ده روز است.
عده زن حامله
عده زن باردار چه در نکاح دائم چه در نکاح موقت و چه در طلاق، فسخ یا مرگ همسر، تا زمان وضع حمل یا سقط جنین است. تنها در صورت مرگ شوهر خود اگر مدت زمان باقیمانده تا زایمان کمتر از ۴ ماه و ده روز باشد، زن باید تا پایان ۴ ماه و ده روز عده نگه دارد. در صورت سقط جنین پیش از زایمان نیز عده به پایان می رسد و زن می تواند دیگر بار ازدواج کند. برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص قوانین و مقررات مربوط به عده زوجه، می توانید با کارشناسان حقوق خانواده، مشاوره حقوقی داشته باشید.
عده رجعی
عده ی رجعی عده ای است که در طول آن امکان بازگشت مرد از تصمیم خود برای طلاق و جدایی از همسرش وجود دارد. در واقع مرد می تواند با بازگشت از تصمیم خود، دوباره زندگی زناشویی را با همسر خود از سر گیرد. به عبارت دیگر طلاق رجعی طلاقی است که در طول مدت عده رجعیه شوهر می تواند به زندگی زناشویی رجوع کند. از همین رو مطابق با قانون حمایت خانواده، زوجه رجعیه در طول عده باید در منزلی که شوهر برای او فراهم کرده زندگی کند.
مدت عده در طلاق رجعی سه ماه و ده روز است. چنانچه در این مدت زوجه با کسی نزدیکی کند، تا آخر عمر به یکدیگر حرام(اصطلاحاً حرام ابدی) می شوند. چنانچه زانی و زانیه در این مورد ازدواج کنند، این ازدواج باطل و تباه است. اگر شوهر در مدت عده رجعیه فوت کند، زوجه از وی ارث خواهد برد، چرا که هنوز در حکم زوجه محسوب شده و باید عده وفات بگذراند، یعنی چهار ماه و ده روز.
چه زنانی عده طلاق ندارند؟
بانوانی که یائسه باشند و توانایی حاملگی نداشته باشند عده طلاق ندارند.
بانوانی که باکره باشند، یا بانوانی که میان آنان و شوهرانشان حتی یک بار رابطه جنسی برقرار نشده هم عده طلاق ندارند.
بانوانی که سن آنان در زمان ازدواج موقت به توانایی بارداری نمی رسد نیز عده طلاق ندارند.
بانوانی که رحم ندارند نیز نیازی به نگه داشتن عده طلاق رجعی ندارند.
دریافت مشاوره
گروه وکلای راهکار با مدیرت وکیل فرشته محمد حسینی و سابقه درخشان و پرونده های موفق طی سال های اخیر آماده بررسی پرونده های قضایی و مشاوره های تخصصی در حوزه های مختلف حقوقی می باشد. با اعتماد به وکلای پایه یک دادگستری این موسسه می توانید از استیفای کامل حقوق قانونی خود اطمینان خاطر داشته باشید.
