ازدواج با اتباع خارجی یا بیگانه از دیرباز موضوع حساسی بوده که به دلیل دخالت در حاکمیت ملی کشورها با موانعی روبه‌رو بوده است. کشورها همیشه به اموری که حاکمیت آنها را قوام می‌بخشند، حساسند. یکی از این موارد مردم و اتباع یک سرزمین هستند. بنابراین طبیعی است در هنگام برقراری پیوند ازدواج میان تبعه یک کشور با تبعه کشور دیگر، حکومت‌ها برای حفظ سلطه و حاکمیت خود و همچنین حمایت از اتباع خود، اقدام به وضع قوانینی محدودکننده کنند.
در دنیای امروز گرچه این مفاهیم در عرصه‌های زندگی خصوصی افراد کمرنگ‌تر شده و روابطِ آسان‌تر، سبب وقوع بیشتر چنین ازدواج‌هایی گشته است، اما هنوز اثر تلقی سنتی از مفهوم حاکمیت ملی در قوانین ازدواج با اتباع بیگانه مشهود است. پس اگر شما نیز مایلید در این مورد اطلاعات بیشتری کسب کنید، با ما در این مقاله همراه باشید.
ازدواج با اتباع خارجی
در ابتدا باید بگوییم که برخی موانع در ازدواج بین زن و مرد وجود دارد که هیچ ارتباطی با مساله تابعیت ندارد. در مرحله بعد اگر مرد و زنی از این موانع خالی بودند، به این نکته می‌رسیم که بناست مرد ایرانی با زنی غیرایرانی ازدواج کند، یا برعکس، زنی ایرانی با مردی غیرایرانی.
درباره موانعی که به طور کلی مانع از ازدواج مرد و زن هستند، بحث بسیار است. مثلا قرابت بر اساس آنچه در قانون آمده مانع از ازدواج است. همچنین مواردی مانند عده زن، شوهر داشتن او و مواردی از این دست، مانع از ازدواج هستند. اما آنچه که در ازدواج افراد با اتباع بیگانه بیشتر رخ می‌دهد، تفاوت در دین زوجین است.
بر اساس ماده ۱۰۵۹ قانون مدنی، نکاح مسلمه با غیرمسلم جایز نیست. این امر به طور کلی بر ازدواج زنان مسلمان حاکم است. یعنی فرقی نمی‌کند همسر زن ایرانی باشد یا خارجی. بنابراین ازدواج زن ایرانی مسلمان حتی با مرد ایرانی غیرمسلمان هم جایز نیست، چه رسد به ازدواج با مرد غیرایرانی غیرمسلمان.
ازدواج با اتباع خارجی: ازدواج زن ایرانی با مرد خارجی
در مورد ازدواج زنان ایرانی با اتباع بیگانه، معمولا قانون سختگیری بیشتری می‌کند. به عبارت دیگر، حتی اگر از جهت کلی که در بالا بیان شد، زن و مرد خالی از موانع نکاح باشند، باز هم زنان ایرانی باید از دولت اجازه ازدواج بگیرند. ماده ۱۰۶۰ قانون مدنی می‌گوید: «ازدواج زن ایرانی با تبعه خارجه در مواردی هم که مانع قانونی ندارد، موکول به اجازه مخصوص از طرف دولت است.»
بنابراین هر زن ایرانی که تمایل به ازدواج با مردی غیرایرانی دارد، حتما باید از دولت کسب اجازه کند. در اصطلاح به چنین اجازه‌ای، پروانه زناشویی گفته میشود. این پروانه در ایران به استناد ماده ۱۰۶۰ قانون مدنی از اختیارات وزارت کشور بوده و در خارج از کشور به بالاترین مقام نمایندگی‌ها (سفیر، سرکنسول و کاردار) تفویض گردیده است.
ازدواج با اتباع خارجی: ازدواج مرد ایرانی با زن خارجی
ازدواج مرد ایرانی با تبعه بیگانه راحت‌تر بوده و نیاز به اخذ مجوز ندارد. کافی است که زن از موانع نکاح خالی باشد تا بتواند با مرد ایرانی ازدواج کند. تنها موردی که قانون برای مردان ایرانی ایجاد محدودیت کرده، مربوط به ازدواج مامورین دولتی و کنسولی با اتباع بیگانه است. دولت می‌تواند ازدواج برخی از مستخدمین خود با اتباع بیگانه را منوط به کسب اجازه از دولت کند. همچنین ازدواج کارکنان وزارت خارجه با اتباع بیگانه ممنوع است. البته اگر کسی اقدام به انجام چنین ازدواجی کند، ازدواجش باطل نیست؛ اما دیگر از حمایت‌های قانونی بهره‌مند نخواهد بود.
نحوه ثبت ازدواج با اتباع خارجی
در مورد نحوه ثبت ازدواج با اتباع بیگانه، باید توجه داشت که اگر زن ایرانی باشد، ابتدا باید اقدام به اخذ پروانه زناشویی کرد. برای این امر در ایران باید به وزارت کشور و استانداری‌ها مراجعه کرد. اما در خارج از کشور باید به سفارت‌خانه‌ها و دفاتر کنسولی ایران مراجعه کرد. اما اگر مرد ایرانی باشد، نیاز به مراجعه خاصی نداشته و می‌تواند با مدارک هویتی و مراجعه به دفترخانه ازدواج، اقدام به ثبت واقعه نکاح کند.
مراحل ثبت ازدواج با اتباع خارجی
- مراجعه زوجین به اداره کل امور اتباع و مهاجرین خارجی استان محل صدور مدرک اقامتی زوج و تشکیل پرونده ازدواج؛
- بررسی پرونده و در صورت تائید انجام استعلام‌های لازم؛
- صدور پروانه زناشویی در صورت تایید استعلام‌های اخذشده؛
- معرفی به دفتر ثبت اسناد به منظور صدور سند رسمی ازدواج با ارائه پروانه زناشویی.
مدارک لازم برای ثبت ازدواج با اتباع خارجی
برای اخذ مجوز زناشویی باید این مدارک را به وزارت کشور یا دفاتر خدمات کنسولی ایران ارائه داد:
- گواهی سفارت دولت متبوع مرد مبنی بر بلامانع بودن و به رسمیت شناختن ازدواج؛
- گواهی سفارت دولت متبوع مرد مبنی بر مجرد بودن وی؛
- چنانچه مرد قبلاً ازدواج کرده باشد، طلاقنامه او که به تصدیق سفارت دولت متبوع رسیده باشد؛
- طلاقنامه زن درصورتی‌که قبلاً ازدواج کرده باشد؛
- گواهی تشرف به دین مبین اسلام از طرف مرد درصورتی‌که زن ایرانی مسلمان باشد؛
- اجازه ولی دختر که امضاء وی توسط یکی از دفاتر اسناد رسمی تصدیق شده باشد.(در صورت فوت پدر، گواهی رسمی فوت همراه با اجازه مادر که امضاء وی به تصدیق یکی از دفاتر اسناد رسمی رسیده باشد، دریافت میشود.)
- فتوکپی از کلیه صفحات شناسنامه زوجه و فتوکپی از کلیه صفحات گذرنامه زوج.
تغییر تابعیت در ازدواج با اتباع خارجی
بر اساس ماده ۹۸۷ قانون مدنی، زن ایرانی که با تبعه خارجی ازدواج کند، به تابعیت ایرانی خود باقی خواهد ماند. مگر این که مطابق قانون مملکت زوج، تابعیت شوهر به واسطه وقوع عقد ازدواج به زوجه تحمیل شود. ولی در هر صورت، بعد از وفات شوهر و یا جدایی، به صرف تقدیم درخواست به وزارت امور خارجه به انضمام ورقه تصدیق فوت شوهر و یا سند جدایی، تابعیت ایرانی زن با جمیع حقوق و امتیازات راجع به آن، مجدداً به او تعلق خواهد گرفت.
هرگاه قانون تابعیت مملکت زوج، زن را بین حفظ تابعیت اصلی و تابعیت زوج مخیر بگذارد، در این مورد زن ایرانی که بخواهد تابعیت مملکت زوج را دارا شود و علل موجهی هم برای تقاضای خود داشته باشد، به شرط تقدیم تقاضانامه کتبی به وزارت امور خارجه ممکن است با تقاضای او موافقت گردد.
زن‌های ایرانی که بر اثر ازدواج تابعیت خارجی را تحصیل می‌کنند، حق داشتن اموال غیرمنقول را درصورتی‌که موجب سلطه اقتصادی خارجی گردد، ندارند. تشخیص این امر با کمیسیونی متشکل از نمایندگان وزارتخانه‌های امور خارجه و کشور و اطلاعات است.
زنان خارجی که با مردان ایرانی ازدواج کنند در صورت تمایل می‌توانند اقدام به تحصیل تابعیت ایرانی کنند.
زن غیرایرانی که در نتیجه ازدواج ایرانی میشود، می‌تواند بعد از طلاق یا فوت شوهر ایرانی به تابعیت اول خود رجوع نماید؛ مشروط بر این که وزارت امور خارجه را کتبا مطلع کند. اما هر زن شوهرمرده که از شوهر سابق خود اولاد دارد، نمی‌‌تواند تا زمانی که اولاد او به سن ۱۸ سال تمام نرسیده، از این حق استفاده کند. در هر حال زنی که مطابق این ماده تبعه خارجه میشود، حق داشتن اموال غیرمنقوله نخواهد داشت؛ مگر در حدودی که این حق به اتباع خارجه داده شده باشد و هر گاه اموال غیرمنقول او بیش از اموال مجاز برای اتباع خارجه باشد یا بعدا اموال غیرمنقولی بیش از آن حد به او ارث برسد، باید ظرف یک سال از تاریخ خروج از تابعیت ایران یا دارا شدن ملک در مورد ارث مقدار مازاد را به نحوی از انحاء به اتباع ایران منتقل کند. در غیر این صورت اموال مزبور با نظارت مدعی‌العموم محل به فروش رسیده و پس از وضع مخارج فروش قیمت به آنها داده خواهد شد.
تعهدات و ضمانت‌هایی که زوج در ازدواج با زن ایرانی باید ارائه دهد
در مواردی که وزارت کشور مصلحت بداند برای حسن انجام وظایفی که طبق قوانین ایران زوج در قبال زوجه دارد، از قبیل حسن رفتار، انفاق در تمام مدت زناشویی، اداره واجبات مالی زوجه و اولاد تحت حضانتش و امثال آن و هچنین در مواردی که تفریق پیش آید برای پرداخت هزینه مراجعت همسر مطلقه تا محل سکونت زن در ایران می‌تواند تضمین مناسب از شوهر مطالبه نماید. فرم تعهدنامه و تضمینی که در این قبیل موارد باید اخذ شود و چگونگی استفاده از ضمانتنامه را وزارت کشور تهیه خواهد نمود.
