برگشت زدن چک‌های نقد نشده تنها راه برای بازپس‌گیری حقوق پایمال شده شماست. اما مهلت برگشت زدن چک چقدر است؟ قانون از زمان صدور چک، شش ماه به دارنده آن فرصت داده تا نسبت به صدور گواهی عدم پرداخت و طرح شکایت علیه صادرکننده‌ی آن اقدام کند.
این مهلت برای شکایت کیفری برای چک‌های پرداخت نشده تنها ۲ ماه از زمان صدور آن‌هاست. در این مقاله پرتکرارترین سوالات مراجعان راهکار دررابطه با چک‌های برگشتی و مهلت برگشت زدن آن‌ها را پاسخ داده‌ایم.
مهلت برگشت زدن چک تا چه زمانی است؟
همانطور که استفاده از چک بعنوان یک ضمانت پرداخت در معاملات افراد رایج و معمول شده است، پرسش‌های حقوقی از کارشناسان در این رابطه نیز همواره وجود داشته است. پرسش‌هایی مثل اینکه مهلت برگشت زدن چک تا چه زمانی است، انواع چک‌ها چه کاربردی دارند و یا شکایت از چک ثبت نشده چه مراحلی دارد.
برگشت خوردن چک یا بی محل بودن آن یعنی چک صادر شده از طرف صاحب حساب دارای پشتوانه مالی نبوده و دارنده چک قصد پیگیری مطالبه خود از طریق مراجع قضایی را دارد. چک برگشتی علاوه بر ضمانت اجرای حقوقی، جرم نیز محسوب می‌شود. درنتیجه می‌توان در دادگاه‌های کیفری نیز آن را پیگیری کرد.
طبق ماده ۱۱ قانون جدید چک، مهلت برگشت زدن چک از تاریخ صدور آن ۶ ماه است. درصورتی که در این مدت نسبت به برگشت زدن چک و دریافت گواهی عدم پرداخت اقدام نمایید، شش ماه نیز فرصت خواهید داشت تا شکایت کیفری را علیه صادرکننده‌ی آن مطرح کنید.
درصورتی که در مدت ۶ ماه نسبت به برگشت زدن چک و صدور گواهی عدم پرداخت اقدام نکنید چندان نسبت به بازگشت مطالبه‌ی خود از طریق قانونی امیدوار نباشید. ضمن اینکه اگر پس از دریافت صدور گواهی عدم پرداخت نیز طی ۶ ماه طرح دعوی کیفری نکنید، تنها راه قانونی باقی‌مانده برای شما شیوه حقوقی خواهد بود.
یکی دیگر از نکات مهم درباره وصول مطالبات از چک‌های برگشتی، امکان اقامه دعوی برعلیه ضامن چک یا ظهرنویس آن است. در قانون تجارت درصورتی که چک بایستی در محل صدورش پرداخت شود، دارنده چک ۱۵ روز فرصت خواهد داشت به بانک مراجعه و وجه خود را مطالبه کند. این زمان برای چک‌هایی که امکان آن را دارند تا در محل دیگری بجز محل صدور پرداخت شوند ۴۵ روز است.
درصورتی که از مراحل قانونی برگشت زدن چک اطلاع کافی ندارید، می‌توانید راهنمای شکایت از چک برگشتی را مطالعه کنید و یا به کمک وکیل چک برگشتی خود را نقد کنید. کارشناسان راهکار در این زمینه بصورت تلفنی راهنمای شما خواهند بود.
مهلت برگشت زدن چک صیادی و چک‌های خوابیده به حساب
چک‌های جدید تحت عنوان چک صیادی بایستی توسط صادرکننده در سامانه صیاد ثبت شده و توسط دارنده‌ی چک تایید شوند. مهلت برگشت این نوع از چک نیز مانند چک‌های قدیمی ۶ ماه از تاریخ صدور آن است.
قانون اما درمورد چک‌های خوابیده به حساب کمی متفاوت است. چک‌های خوابیده به حساب درواقع برای تاریخی در آینده صادر شده‌اند و چک شخص ثالثی هستند که در اختیار فرد قرار گرفته است. این چک به بانک سپرده می‌شود تا بانک در تاریخ چک، آن را به حسابی که مشخص می‌کنید واریز کند. چک‌های خوابیده به حساب قابلیت شکایت کیفری نداشته و در نتیجه زمان مشخصی نیز برای برگشت زدن آن وجود ندارد.
در چه مواردی چک برگشت می خورد؟
چک در کنار سفته و برات یکی از اسناد تجاری معتبر است که بیشترین استفاده را در معاملات میان اشخاص حقیقی و حقوقی دارد. در هر چک با مشخص کردن تاریخ، امضاء صادرکننده، مبلغ و محل صدور دستور پرداخت مبلغی را به دارنده چک صادر می‌کند.
چک بلامحل یا چک برگشتی چکی است که به دلایلی این دستور پرداخت را به سرانجام نرسانده است. در هر صورت درصورتی که به یکی از دلایل زیر چک نقد نشود، دارنده آن می‌تواند با برگشت زدن آن چک نسبت به اقامه دعوی (حقوقی یا کیفری) علیه صادر کننده اقدام کند.
مواردی که با تحقق آن‌ها یک چک بی‌محل تلقی می‌شود شامل :
درصورتی که صاحب حساب مبلغ کافی برای پرداخت چک به دارنده را در حساب خود نداشته باشد.
درصورتی که صادرکننده چک به بانک دستور عدم پرداخت چک مربوطه را بدهد.
درصورتی که چک بدون محل صادر شده باشد (بدون پشتوانه مالی در حساب بانکی) یا مسدودی حساب چک برگشتی توسط صاحب حساب یا سایرین.
چک شرایط لازم برای پذیرش توسط بانک را نداشته باشد. عدم خوانایی، خط خوردگی دست‌نوشته‌ها، عدم مطابقت امضا و یا اختلاف در مندرجات چک از جمله این شرایط‌اند.
درصورت وقوع هریک از شرایط بالا، دارنده چک می‌تواند چک را برگشت زده و نسبت به پیگیری پرداخت آن از طریق مراجع قضایی اقدام کند.
تفاوت حقوقی شدن یا کیفری شدن چک
دادگاه‌ها بطور کلی به سه دسته‌ی دادگاه‌های حقوقی، دادگاه‌های کیفری (جزایی) و دادگاه خانواده تقسیم‌بندی می‌شوند. مسئولیت دادگاه خانواده رسیدگی به موضوعاتی همچون طلاق و مهریه است. وظیفه‌ی دادگاه‌های حقوقی رسیدگی به پروند‌ه‌هایی است که موضوع آن‌ها تعهدات قراردادی و غیرقراردادی و بدون جنبه مجرمانه است. در طرف مقابل اما دادگاه‌های کیفری رسیدگی به جرایم مشخص شده در قانون را در دستور کار دارد.
پرونده‌های مربوط به چک بلامحل درصورتی که بصورت حقوقی پیگیری شوند در دادگاه‌های حقوقی و درصورتی که با شکایت کیفری دارنده چک مواجه شود در دادگاه‌های کیفری (جزایی) رسیدگی خواهند شد. دادگاه‌های کیفری شامل دادگاه کیفری ۱ و ۲ ، دادگاه انقلاب، دادگاه اطفال و نوجوانان و دادگاه نظامی‌ست . پرونده‌های شکایت کیفری نسبت به چک‌های بلامحل عموما در دادگاه کیفری ۲ پیگیری می‌شوند.
چه زمانی چک برگشتی کیفری می شود؟
دارنده‌ی چک می‌تواند به طرق مختلفی چک برگشت خورده را پیگیری کند. یکی از این روش‌ها که اهرم قوی‌تری را در اختیار دارنده چک قرار می‌دهد، روش کیفری‌ست. همانطور که گفتیم دعاوی کیفری برای رسیدگی به پرونده‌هایی‌ست که جرم‌انگاری شده‌اند در نتیجه قانون و مراجع قانونی برخورد جدی‌تری را برای رسیدگی به آن‌ها نشان می‌دهند.
البته امکان شکایت کیفری از برخی انواع چک‌ها وجود ندارد. از چک بدون تاریخ، چک سفید امضا و چک‌هایی که پرداخت آن‌ها منوط به شرط است نمی‌توان شکایت کیفری کرد.
رسیدگی کیفری به چک برگشتی تنها زمانی می‌تواند انجام گیرد که حداکثر طی ۲ ماه از تاریخ وصول چک نسبت به برگشت زدن آن و دریافت گواهی عدم پرداخت اقدام شده و برای طرح شکایت به مراجع قانونی مراجعه شود.
بهترین راه برای وصول چک
روش‌های مختلفی برای وصول چک‌های بلامحل از طریق مراجع قانونی وجود دارد.
شکایت کیفری با مراجعه به دادسراها
دادخواست حقوقی از طریق دادگاه‌های حقوقی
درخواست صدور اجرائیه از طریق مراجعه به اداری اجرای ثبت
با توجه به شرایطی که دارنده چک در آن قرار دارد مثل وضعیت چک، زمان وصول چک و … انتخاب هریک از این روش‌های مطالبه حقوق می‌تواند موثرتر یا بهتر باشد.
اما از لحاظ قدرت پیگیری و تاثیر روانی روش‌ها احتمالا شکایت کیفری نتیجه‌بخشی بیشتری نسبت به دو روش دیگر دارد. با شکایت کیفری شما علاوه بر درخواست وجه چک عملا مجازات صادرکننده چک را از مراجع قضایی درخواست می‌کنید و ترس از مجازات می‌تواند احتمال بازپس‌گیری مطالبه را بیشتر می‌کند. نکته مهم البته این است که برای اقدام از این روش زمان کمتری در اختیار دارید (ظرف دو ماه باید نسبت به شکایت اقدام کنید)، مراحل قانونی برای پیگیری شکایت نیز از سایر روش‌ها معمولا طولانی‌تر و اما کم‌هزینه‌تر خواهد بود.
در این نوشتار شرایط برگشت خوردن چک، مهلت رسیدگی به شکایت درخصوص آن و انواع روش‌های حقوقی و کیفری برای مطالبه چک‌های برگشتی را بررسی کردیم. کارشناسان راهکار در این رابطه از طریق مشاوره تلفنی همراه شما خواهند بود.
